| Januaro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Februaro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma |
| Marto | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Aprilo | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma |
| Mayo | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Junio | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma |
| Julio | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Agosto | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Septembro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma |
| Oktobro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
| Novembro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ms 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma |
| Decembro | 1ma 2ma 3ma 4ma 5ma 6ma 7ma 8ma 9ma 10ma 11ma 12ma 13ma 14ma 15ma 16ma 17ma 18ma 19ma 20ma 21ma 22ma 23ma 24ma 25ma 26ma 27ma 28ma 29ma 30ma 31ma |
Back to The International Language Ido
En historio dum januaro: 50, 100 e 150 yari ante nun...
27 di januaro 1918. Interna milito komencis en Finlando. En decembro 1917, la senato di Finlando, di qua la prezidanto esis Pehr Evind Svinhufvud, deklaris nedependo
de Rusia, e to esis agnoskata da Lenin ye 31 di decembro. En la sequanta konflikto, la Redi, duktata da la Sociala-Demokrata partiso, opozis la Blanki, duktata da la
refujinta senato di Svinhufvud. La milito finis en mayo 1918, pos batalii en qui la Blanki e Germana armei esis vinkoza. Cirkume 36.000 Finlandani mortis dum la
periodo di la konflikto.
5 di januaro 1868. En Bremen, Joseph Joachim pleis la unesma koncerto-peco por violino ed orkestro da Max Bruch, en revizita formo qua esas la nuntempe konocata
versiono. La originala versiono di la verko, pleata en aprilo 1866, pose esis multe revizata kun helpo di Joachim. Bruch kompozis du plusa koncerto-peci por violino, ma
li ne divenis tam famoza kam ca verko.
En historio dum februaro: 50, 100 e 150 yari ante nun...
21 di februaro 1918. En la zoologiala gardeno di Cincinnati, Ohio Usa, la lasta ucelo di la speco Conuropsis carolinensis ("Carolina parakeet" en l'Angla) mortis. La speco
esis unika indijena papagayo en estala e meze-westala Usa. Li esis mikra verda uceli, kun flava kapo e reda-oranjea vizajo, e li esis unesmafoye mencionata en 1583. Li kustumale
vivis en granda grupi en foresti alonge fluvii ed en marsho-landi. Dum la 19ma yarcento, pro desforestizado, li divenis notende skarsa, e pos 1860 li esis rare vidata exter Florida.
15 di februaro 1868. En Moskva, la unesma simfonio ("Vintrala Revi") da Pyotr Chaikovski esis unesmafoye pleata. Il skribis la verko, kun granda esforco, dum 1866; ilua antea
docisti ye la Konservatorio di St. Petersburg opinionis ke nur du movementi di la sinfonio esas apta por pleado, ed oli esis audata, sen suceso, ye koncerto en St. Peterburg en
februaro 1867. Quankam Chaikovski preferabus unesma pleado en ta urbo di la tota simfonio, Nikolai Rubinstein en Moskva konsentis direktar kompleta pleado, e la evento esis sucesoza.
En historio dum marto: 50, 100 e 150 yari ante nun...
23 di marto 1918. Dum la unesma mondo-milito, la Paris-kanono ("Pariser Kanone"), Germana kanono di tre longa paf-disto, esis unesmafoye utiligata. Ol povis pafar bombo
di pezo 106 kg, ye disto 130 km; la trajektorio havis alteso 42,3 km. Ye la unesma kampanio, Paris esis bombardata de la foresto di Coucy, 120 km distanta, de 23 di marto
til 3 mayo, ye rapideso di pafado til 20 bombi dum dio. 250 personi mortis, e 620 esis vundata.
1868. En marto, geologo Louis Lartet deskovris kin skeleti di frua homi en roka shirmilo Abri de Crô-Magnon, proxim la vilajo Les Eyzies en sud-westa Francia. "Cro-Magnon" pose
esis nomo por frua homi di la supera paleolitiko, vivanta cirkume 45.000 til 30.000 yari ante nun en Europa. Li similesis moderna homi, ma li havis formo plu robusta, e kapaceso
di la kranio kelke plu granda.
En historio dum aprilo: 50, 100 e 200 yari ante nun...
9 di aprilo 1918. La Dana arkitekto Jørn Utzon naskis. Il esas notenda kom la desegnanto di la Operodomo di Sydney en Australia, la sucesanto de 233 arkitekti qui konkursis por la projeto. Konstruktado
komencis en 1959, e la opero-domo esis kompleta en 1973. La tekto inkluzis skaliatra segmenti di qui la fabrikado esis desfacila. Utzon demisionis en 1966, e la internajo, qua facesis dum la lasta fazo
di la konstruktado, diferis de la desegno di Utzon. Il anke desegnis la kirko di Bagsværd, proxim København, e la nacionala asembleyo di Kuwait. Utzon mortis en 2008.
4 di aprilo 1818. Modifikita desegno di la Usana flago esis aprobata da Kongreso: la nombro di steli sur la flago esez 20, por la 20 lora stati, kun nova stelo adjuntenda por singla nova stato en la
uniono; la nombro di strii esez 13, por la originala 13 kolonii. Antee, la desegnuro e nombro di steli e strii variis. La aranjuro lastafoye chanjis en 1960, pos ke Hawaii divenis stato di Usa: la nombro
di steli augmentesis de 49 a 50.
En historio dum mayo: 50, 100 e 200 yari ante nun...
11 di mayo 1918. En New York, la fizikisto Richard Feynman naskis. Il studiis ye la Instituto di Teknologio en Massachusetts, e ye la universitato di Princeton. En 1940 il komencis laborar por la projeto por
developo di la atomala bombo, ye Los Alamos en Nova-Mexikia. En 1945 il divenis akademiano ye la Universitato di Cornell, New York, e pose ye la Instituto di Teknologio, Kalifornia. Il ganis Nobel-premio en 1965 pro
lua laboro pri quantumo-elektrodinamiko.
11 di mayo 1818. En la katedralo di Stockholm, Karl la 14ma Johan esis kronizata kom rejulo di Suedia. Originale nomizita Jean Bernardotte, il naskis en Francia en 1763; de 1780 il servis en la Franca armeo, de 1794
kom generalo. Kom marshalo di la Franca Imperio il esis guvernero di Hanover de 1804 til 1805. En 1810 il esis elektata kom heredanto di la trono di Suedia, sucedanto di Karl la 13ma, qua ne havis heredanti. Bernardotte
esis populara en Suedia, e la armeo di Suedia favoris elektar militisto. Il refuzis la demando di Napoléon ke il nultempe, kom rejulo di Suedia, militez kontre Francia; do Napoléon dicis: "Irez, e nia destini
esez realigata."
En historio dum junio: 50, 100 e 150 yari ante nun...
8 di junio 1918. Vidita en la stelaro Aquila, la aparo di "nova" V603 Aquilae esis konfirmata, da amatora astronomo Grace Cook. Plu brilanta kam omna steli ecepte Sirius e Canopus, ol esis la maxim brilanta tala
objekto depos la Stelo di Kepler en 1604; dum 18,6 yari ol paleskis aden quieteso. V603 Aquilae esas duopla stelo: la kauzo di la evento esis la tiro di materio da un stelo de la altra, til ke la ecesajo esis
forjetata en nukleala explozo.
21 di junio 1868. En München, la opero Die Meistersinger von Nürnberg da Richard Wagner esis unesmafoye pleata. La produkturo, financale sustenata da rejulo Ludwig 2ma di Bayern, esis sucesoza. Wagner ipsa kreis
la rakonto di la opero. Vice la kustumala mitala o legendala origino di lua altra operi, ca opero fondesis sur reala mez-epoka gildo di amatora maestro-kantanti en Nürnberg, pri qua la kompozisto lektis dum
vakanco en 1845. Il skribis la libreto e la uverturo en 1862, e la opero esis kompletigata en 1867.
En historio dum julio: 50, 100 e 150 yari ante nun...
17 di julio 1918. En domo en Yekaterinburg, Rusia, Nikolai la 2ma e lua familio esis ocidata. Pos la revoluciono di februaro 1917 en Rusia, la provizora guvernado koaktis la Caro abdikar ye 15 di marto. En agosto 1917
Nikolai e lua familio esis transferata a Tobolsk en la Urali, por esar plu sekura; la intenco esis ke la familio eventuale trovus azilo exterlanda. Tamen pos la Bolshevik-revoluciono en oktobro 1917, la expekto por la
familio esis alterata; en aprilo 1918 li esis transferata ad Yekaterinburg, ed izolata en specala domo.
25 di julio 1868. En norda Amerika, la Teritorio di Wyoming esis establisata. La regiono esis apta por bovo-farmado; la arivo di la fervoyo posibligis la movado di bovi, e stimulis populizado di la regiono. La fervoyo
atingis Cheyenne (plu tarde la precipua statala urbo) en 1867. En 1890 Wyoming divenis la 44ma stato di Usa.
En historio dum agosto: 50, 100 e 150 yari ante nun...
25 di agosto 1918. En Lawrence en Massachusetts, la kompozisto ed orkestrala direktanto Leonard Bernstein naskis. Il studiis muziko ye la Universitato di Harvard, e ye la Curtis Instituto di Muziko en Philadelphia. En
novembro 1943 kom deputato il unesmafoye e sucesoze direktis la Philharmonic-orkestro di New York en koncerto di notenda verki, e pro to il subite divenis famoza. De 1945 til 1948 il esis muzikala direktanto di la
Simfonio-orkestro di New York. Dum ca yari il anke divenis notenda kom kompozisto.
18 di agosto 1868. En India dum sunala eklipso, la kemiala elemento helio esis unesmafoye observata, da la franca astronomo Pierre Janssen. Il vidis brilanta linei en la spektro de la surfaco di la suno, quo signifikis
ke la surfaco esas gasoza; inter ca linei esis flava lineo ne antee observata. Plu tarde konstatesis ke ca lineo, di ondo-longeso 587,49 nanometri, relatas kemiala elemento ne til lore deskovrita sur Tero; ol esis
nomizata "helio", pro la greka nomo por la suno.
En historio dum septembro: 50, 100 e 200 yari ante nun...
29 di septembro 1918. En London, la muzikala verko La Planeti, da Gustav Holst, esis unesmafoye pleata, koram cirkume 250 invitata asociiti. Il havis intereso pri astrologio, e la sep movimenti, skribita por granda
orkestro, esas astrologiala deskripturi di la sep planeti (ne inluzante Plutono, qua ne esis lore deskovrita). La Planeti divenis ilua maxim populara verko; Holst plu tarde esis ne kontenta pri olua suceso, opinionante
ke ol tiris atenco de ilua altra kompozuri.
1 di septembro 1818. En San Jose, Kosta Rika, la politikisto José María Castro Madriz naskis. Il studiis ye la universitato di León en Nikaragua. En 1847, evante 29 yari, il divenis prezidanto di la Stato di Kosta
Rika; en 1848 la lando divenis nedependanta, nomizata la Republiko di Kosta Rika. En 1849, minacata da militala stroko, il demisionis, e la Kongreso, aceptante to, nomizis il "la Fondinto di la Republiko". De 1866 til
1868 il duesmafoye servis kom prezidanto.
Back to The International Language Ido
James Chandler 05-Sep-18
7 di januaro 1968. Surveyor 7, kosmosondilo di Usa, lansesis. Ol esis la lasta de la Surveyor-projeto por demonstrar la praktikebleso di dolce atingar
la surfaco di la luno, ed esis preparo por la Apollo-projeto. Ol arivis ye la surfaco di la luno ye 10 di januaro, ye la bordo di la kratero Tycho. Surveyor 7
portis plu multa ciencala equipajo kam antea sondili di la serio. Oli inkluzis TV-kamero kun polarizanta filtrili; e mekanismo por kelke exkavar la surfaco, por
determinar, per fotografado di la rezulti, la proprajo di la sulo; ca aparati sucesoze funcionis. La sondilo duris funcionar ye la surfaco til 21 di februaro 1968.
9 di februaro 1968. En Rotterdam, la unesma subtera fervoyo en Nederlando esis apertata. Ca unesma lineo di la sistemo, la Norda-Suda-lineo, havis longeso 5,9 km; ol
esis un de la maxim kurta subtera fervoyi en la mondo. En 1982 la duesma lineo, la Esta-Westa-lineo, esis apertata. La sistemo nun havas 5 linei e totala longeso 78,3 km,
de qua 17,7 km esas subtera. En 1977, subtera fervoyo esis apertata en Amsterdam.
22 di marto 1968. Antonín Novotný demisionis kom prezidanto di Chekoslovakia. Il esis duktanto di la Komunista partiso depos 1953, e prezidanto depos la morto di
Antonín Zápotocký en 1957; il esis suportata da la Soviet-uniono. Dum la reformema sequanta yari en Chekoslovakia, Novotný divenis sempre min populara. Ye 5 di januaro
1968 il esis remplasata kom duktanto di la partiso da Alexander Dubček; en marto il esis remplasata kom prezidanto da Ludvík Svoboda.
4 di aprilo 1968. Apollo 6, spaco-misiono di Usa, komencis; ol esis la lasta probala flugo sen homi di la Apollo-projeto. La skopo di la misiono esis probar ka la lanco-vehilo
Saturn V povis sendar la Apollo-navo a la luno, e ka la navo povis rezistar la streni di la flugo. La misiono duris cirkume dek hori. Malgre la plura malfuncioni qui eventis,
inkluzante granda vibradi kurte pos lanseso, e rupto di ula kombusteblajo-linei, la flugo demonstris ke la spaconavo esus apta por flugo kun homi. Modifiki pose esis facata egarde la malfuncioni.
2 di mayo 1968. La Universitato di Paris ye Nanterre esis klozata, pos konflikti inter studenti e la administrerio dil universitato. Ye la posa dio, studenti di la Sorbonne protestis pri ta klozuro e pri la minacata
ekpulso di studenti ye Nanterre, e policisti arivis por dispersar li. Ye 6 di mayo, plura mil studenti, docisti e suportanti marchis vers la Sorbonne, protestante kontre la agi di policisti ye la Sorbonne. Policisti
portanta bastoneti asaltis la turbo, e protestanti kreis barikadi; plura cent protestanti arestesis. Dum sequanta dii esis plusa protesti en Paris.
5 di junio 1968. En hotelo en Los Angeles, senatano Robert Kennedy, kandidato por Prezidanto di Usa, esis fusil-agata, kurte pos ke il parolabis a sua suportanti, okazione di vinko en la primara elektado en
Kalifornia. Il mortis ye la posa dio. En aprilo 1969 la asasinanto, Sirhan Sirhan, esis kondamnata a morto; en 1972 lo esis reduktata a dumviva enkarcerigo.
10 di julio 1968. Georges Pompidou demisionis kom chefministro di Francia. Il tenabis la ofico depos 14 di aprilo 1962; to esis la maxim longa periodo en ta ofico en la kinesma republiko. De 1944 til 1953 il esis en la
stabo di Charles de Gaulle e sucedanta prezidanti di Francia; de 1954 til 1958 il esis jeranto di la banko di Rothschild. Il esis asistanto di de Gaulle dum ke ilca esis prezidanto di Francia de 1959. Pompidou esis prezidanto
de 1969 til morto en 1974.
21 di agosto 1968. Armei de kin landi di la Pakto di Warszawa eniris Chekoslovakia. Alexander Dubček esabis Unesma Sekretario di la Komunista Partiso di Chekoslovakia depos januaro 1968; ilua esforci por reformar
la lando, donante plusa yuri a civitani, esis ne bone recevita da la Soviet-Uniono. En julio eventis ne-sucesoza negociadi inter Chekoslovakia e la Soviet-Uniono. Ye 21 di agosto, 250.000 soldati e 2000 tanki eniris la
lando. Dubček avizis ne-rezisto. 137 civitani mortis; Dubček, kun plura kolegi, arestesis e duktesis a Moskva; il darfis retrovenar ye 27 agosto.
30 di septembro 1968. Aparanta de olua fabrikerio ye Everett, Washington Usa, la unesma kompletigata Boeing 747 esis publike prizentata. Ol esis la originala "Jumbo Jet", la unesma aeroplano di tanta larjeso. Desegnado
komencis en 1965, dum periodo di granda augmento di voyajado per aeroplano. La Boeing 747 unesmafoye flugis ye 9 di februaro 1969, e komencis en servado ye 22 di januaro 1970, sur la voyo inter New York e London
di Pan Am. Til aprilo 2018, 1544 aeroplani di ca tipo esis fabrikata.