Originale editita en New York Times Sophisticated Traveler Magazine, marto 3ma, 2003
En sua exploro di sonji, Freud komparis la mento kun anciena urbo, olua multa strati, l'una enterigita sub la nexta*, revelata nur dal explori arkeologiala da psikiatriisto. Nun, tamen, ne esas nia sonjanta mento quo similesas urbo; vicee, nia urbi nun similesas nia sonjanta menti - pelmela, kaosoza, konstruktita sur obskura sistemo de nelogikala asociuri.
Stacez an l'angulo di Peachtree e Dek-e-kinesma en la vivaca mezurbo, e vu vidos fola salado de stili arkitekturala, tam vertijiva kam Surealista konstrukturo. La Kirko di Kristana Cienco esas greka templo kun koloni e verdigrisa kupolo, l'Art-Centro Woodruff (hemo dil mondo-klasa Atlanta-Simfonio e l'aklamita Alliance-Teatro) esas sendetala betona magazino. Diagonale transe, dop la Sheraton, la horizonto blokusesas da rektangulatra apartamentaro, quo similesas ti en Warszawa ante la falo dil Fera Kurteno. Nulo aspektas ordinoza nek shablonoza. Meze dil trafiko-cirklo esas fonteno di qua la mi-abstrakta skulturo, ludeme dansanta nudino kun mamegi, erektesis - forsan on pensas ke on mislektas la plako - dal DAR [Filiini dil Usana Revoluciono]. Turmegi dominacas perfekte prezervita Viktoriana domo qua sidas, nevioleble, nanigite, sur mezepoka militala parapeto. Intrigata da lua ne-fito, me cirkumpromenas lua quar flanki ante deskovrar, quaze DaDa-ista joko, ke esas nula voyo a lua fronta pordo.
(Konstruktita en 1910, "Fuorto Paco", segun Atlanta's Lasting Landmarks, "reprezentas la puerulala fantazii di sua ekcentra proprietanto.")
La tota strado esas tale.
Ica kelka bloki di Peachtree, dum la frua 1900a yari la maxim prestijoza rezidal adreso en Atlanta, nun similesas boko qua prilaboresis da tro multa diferanta dentisti diversa-tempe. Mikrega edifici kun fasadi art deco apud-stacas spegulizita finyarcenta monstraji, apud modesta flava-brika Chicago-stila "condo"-i, apud abandonita loto, apud modesta publika biblioteko, kun Starbucks e Kinkos anke. Atlanta ne esas promen-urbo e mem la laboristi qui, dimeze, subite habitas la strado, livante sua kontori duope e mikra-grupe, aspektas nefitanta ye ca briska januaro-dio, uli vestizita per surtuti e ganti, altri per kamizi kurta-manika.
Muliero blu-vestizita marchas kun exemplero dil Flava Pagini subbrakie. "Ka vu uzas Medicaid?", el questionas aden sua movebla telefonilo. "Ol esas kaosoza, ma ne mustas esar", altra muliero pasanta dicas ad amiko. Kam plu atencoze on regardas la strado, fakte, tam plu fola e sonjatra divenas lua detali. La frizo sur la majestoz olda Reid-Domo (c. 1924) montras sis bovo-kranii, la korni kunligita per skultita kurteno, sub ronda kameo di Siniorino Libereso. Ye 17ma strado, monumento stacas en trafiko-triangulo, proxim la departeyo di W. Peachtree. Sur alta granita piedestalo, kin muskuloza, graseta nuduli ek nigra bronzo, ekregardante, lia penisi pendante, levas globego adsur sua shultri. Dedikita a mond-atleti e desegne relatanta nulo proxima, la monumento, donajo del Fonduro Princo di Wals, esperas segun lua plako, inspirar "plubonigo dil qualeso dil konstruktit ambiento". Alonge la strado, opozite BP-gazolinerio, avan la voyego, proxim radio-turmo e Marriott, la Rhodes-Domo acensas quale memoro nerepresebla. Konstruktita en 1904 ek granito de Petro-Monto e desegnita dal arkitekto Willis F. Denny segun la Rhenlando-kasteli amata dal proprietinto Amos Rhodes, la domo esas rara restajo del glori-epoko di Peachtree e, restaurita dal Georgia-Trusto, la sola apertita por publika regardo. Til 1928, "La Reve", quale Rhodes nomizis sua domo, stacis sur 52 hektari, ma pos lua morto, la heredanti donacis la domo al Stato di Georgia e konstruktis stri-butikari flanke ol. Mem hike kunfluo de disparata elementi existas, quaze la domo-projeti revelesis a Denny dum sonjo. Fervoyisto e komercisto, Rhodes ne nur prizis pezoza german arkitekturo, ma anke le "everglades" di Florida, do la verando e porte-cochere, malgre skultita ek marmoro, desegnesis por similesar tropikala bungalo*. La domo konstruktesis per 500 lum-bulbi dum epoko kande l'urbo povis produktar nur sis hori de elektro singla-die. "Kande la elektro esis enswichita, homi venis nur por vidar la lumi." "Tro germanatra" por la rezidanti di Peachtree-Strado - "lia domo esis plu Georgiana", Michael dicas, "e Rhodes enpozis kastelo quaze ol falis del cielo" - la Rhodes-domo esas quintesence sudala per adminime un ek sua remarkinda detali.
An la esta muro, dop la mahogania eskalero, esas 1250-peca muralo plen-altesa ek piktita vitro nomizita La Acenso e Falo dil Kunfederuro. Repute la maxim granda monumento pri la intercivita milito en privata hemo, ol montras, inter altra ceni, la jurigo di Jefferson Davis, la pafado vers Fuorto Sumter, e l'adio da Lee. La suno levas su dop la nasko dil Kunfederuro; ol lumizas la vinki dal Sudo dimeze, ed ol kushas krepuskule dop lua vinkeso. Lukto-ceno en la meza parto mustis rifacesar, segun Michael, pro ke "Sr. Rhodes ne kredis ke le Yankee forkuris sat rapide."
Alonge la strado, me haltas che La Templo, plusa grekatra edifico kun kupolo, hemo dil Hebrea Bonvolanta Kongregaciono, forsan la maxim olda juda organizuro en Atlanta.
Sole vagante en lua luxoza, lumoza santuario, dop l'enorma kandeliero e quar sangea globi pendanta del plafono ye la kardinala punti, me afrontas itere stranja koliziono di motifi. La Santa Archo ek ora folio kun leon-pedi e la katedro kun lua nigra fera girlandi aspektas Europana. La kerubi montresas kom nigra-ala grifoni kun hundo-korpi magra. La Eterna Lampo, tamen, pendas de basreliefo di aglo usana cirkondata da nubi.
Dop orea kurteno, sur la orgeno Aeolian-Skinner, me trovas, quaze me vagis aden mea propra Edipala sonjo-ceno, exakta kopio di la lampo Nathan Lerner qua sidis sur la skribtablo di mea patro kande me esis puero. Metala-bruna, la rektangulatra lampo pendas quale kapo sur la kolo di krano, kun du mikra butoni, un nigra un reda, qui similesas okuli.
Quale ociema Yankee, me retretas al Alta Muzeo. Desegnita da Richard Meier, ol esas la juvelo dil krono di Peachtree. Ol similesas enorma balneyo, kun blanka porcelana quadrati e kurva blanka fenci. Calder-moveblo pendas unlatere di lua herbo, e la trista Ombro da Rodin stacas altralatere, kom memorilo al 130 Atlantani qui mortis en 1962 pro koliziono che Orly-Agro. Membri dil Art-Asociuro, li turabis europana chefurbi, serchante idei por igar Atlanta internaciona urbo.
La pekunio por konstruktar la Art-Centro kolektesis memore li, e forsan on povus priridar la pelmela urbo qua kreskis pos lia morti, ma mea promeno tra la Alta koaktas me, preske kontre mea volo, vidar l'urbo e ca reprezentiva strado diferante.
Malgre ke lua exterajo esas anguli e quadrati, esas nula rekta lineo nek vertikala muro en la kurvoza internajo dil Alta. La permananta kolekturo expozesas inteligente, segun temo, vice epoko, stilo o formato. En parto Reflekti pri Fido, la 1994-pikturo da Benny Andrews qua montras nigra predikero extazigante sua kongregaciono, expozesas inter 16ma-yarcenta ikono di Santo Andrew e 17ma-yarcenta pikturo dil Sakrifiko di Abraham da Isaac. En angulo La Urbo Vidata, impresionistajo da Ernest Lawson pendas proxim *plexivitra konstrukturo da Rausenberg. Vitra miniaturo da Emily Brock qua montras dinerio kun "jukebox", stuleti e "milkshake"-mashino, sidas sub nederlandana pikturo di vintro-sporti de 1654, qua montras burgani ludante glaci-golfo.
Forsan tale ni experiencas nia vivi nun. Forsan la konfuza sonjo-skeno di Peachtree-Strado exakte reflektas la mondo 500-kanala-24/7-interreto-naviganta-multataska-senhistoria-la-globo-esas-un-granda-vilajo-se-vu-nur-respondos-vua-movebla-telefonilo quan ni habitas, me pensas, sidante en mikra alkovo cirkondata da satirala skultita imaji da Ned Cartledge.
Georgiano qua mortis lastayare evante 84, Cartledge renuncis dekoriva laboro pos ke la Vietnam-milito politikaligis lu, e lua verki hike montras la manui di William Safire qua probas pozar halono sur la kornizita kapo di Richard Nixon, e Ronald Reagan tiras mofeto ek magiisto-chapelo.
La centrajo esas senharulo stacante sur la dorso di milito-protestero, fluktuigante usana flago, avan renversita skol-autobuso, kun la vorto "nigger" skribita trifoye en la spaco en lua apertita boko.
Du amiki, un blanka, l'altra nigra, movas aden l'alkovo e stacas koram la verko, la nigrulo remarkigas ke on povus interpretar la imajo du-maniere.
Senharulo, lu dicas, forsan ne interpretos la verko kom kondamnante bigoteso.
"Me povus imaginar ke senharulo regardus ico e dicus, 'Yes, to esas justa. Ni mustas defensar nia vivo-maniero.'"
"Juste", la blankulo konsentas, "to dependas de onua interpreto."
Da Joseph Skibell
Profesoro che Emory-Universitato, Atlanta GA
James Chandler 04-Apr-10