La [SKOLO] di Ido esas kompiluro de mesaji sendita ad Idolisto ed altra Ido-forumi depos 2009.
La lecioni esas apta por komencanti, ed anke por experiencoza idisti.
Verbi
Verbi
asemblar, muntar
V. exp: On ASEMBLAS planki o peci, on ne MUNTAS li.
On MUNTAS mashino o karpenturo, asemblante lua peci; IV-598.
CERNAR, CIRKONDAR
cernar, cirkondar
V. exp.: CERNAR ne esas simple CIRKONDAR, ma enemike cirkondar ed enklozar, por kaptar.
CERNAR esas vorto necesa, ne nur en milital arto, ma metafore en la komuna linguo; IV-9.
CITAR, MENCIONAR, REFERAR, ALEGAR
Yen kurta Vortala Expliko pri plura verbi en Ido:
V. Exp.: On CITAS autoro repetante lua paroli o texto; on MENCIONAS autoro o libro, kande on nomas li sen citar li.
On REFERAS ad autoro, libro, ec. kande on indikas la loko, en qua on trovas ulo aludata o bezonata.
On ALEGAS fakti, argumenti, atesti, motivi, por pruvar o por justifikar ulo; II-647.
DETRIMENTAR, DOMAJAR, NOCAR
detrimentar, domajar, nocar
V. exp.: DETRIMENTAR e DOMAJAR esas diversa speci di NOCAR.
DOMAJAR (ulo) esas facar material altero, qua minbonigas kozo (o la korpo di persono).
DETRIMENTAR (ulu) esas efektigar a lu ula perdo, mem nedirete e nevole; IV-237-8.
DEVELOPAR, EVOLUCIONAR, TRANSFORMAR
developar, evolucionar, transformar
V. exp.: DEVELOPAR indikas generale la kreskado gradoza e reguloza, sive di l'organismi, sive di omna kozi simila od analoga ad organismi.
EVOLUCIONAR expresas la preciza ciencala (e filozofiala) ideo di evoluciono, enduktita da Lamarck, Darwin, e.c.;
ol karakterizas ula speco di developo, ed implikas TRANSFORMO (ol opozesas a la dissolvo, qua esas l'inversa fenomeno).
Singla organismo, ento "developas su"; nur speci "evolucionas" tra la longa serio de yarcenti, chanjante sua formo,
adaptante su ad altra kondicioni di vivo, e.c.; III-221.
EGARAR, PERDAR
Yen du verbi en Ido kun simila senci, quin on povus facile konfundar.
egar/ar signifikas: perdar dum-instante, provizore, ma ne permanante.
Defino di perd/ar: Cesar havar to quon on posedis o proprietis.
Exempli: perdar sua burso, voyo, raciono.
Vortala expliko: On ofte EGARAS kozi sen PERDAR oli.
EMENDAR, KOREKTIGAR, PLUBONIGAR
EMENDAR
Vort-expliko: On plubonigas o korektigas kozo, verko, ma ne defekto; on ne povas igar defekto "bona" o korekta, on simple supresas ol.
Konseque on devas dicar: EMENDAR defekto. On korektigas la kozo, emendante lua defekti; V-282.
Exempli: Pos parlektar la texto, me emendis plura erori.
KOREKTIGAR
Exempli: Korektigar frazo, konduto.
PLUBONIGAR
Exempli: La kreo di nova parko por pueri vere plubonigis ica vicineyo.
ENTAMAR
entamar
Defino: Facar l'unesma trancho, l'unesma frapo, brecho, nocho, e figurale komencar; iniciar od inaugurar ulo; IV-102.
Exempli: Entamar pano, botelo, pasteto, poto de konfituri; frapo (stroko di kultelo, o spado).
Entamar la pelo, la muskuli, la osto.
Prodigemo entamas sua kapitalo.
EVALUAR
evaluar
V. exp.: EVALUAR esas determinar valoro o quanto, per kalkulo o per konjekto (se on uzas mezurilo, on dicus MEZURAR).
TAXAR esas fixigar la quanto de imposto o kontributo, quan on debas pri ulo.
Exemple (en la hipotezo di imposto pri revenuo): "on evaluas la revenuo di ta sioro a 10000 franki; ed on taxas ol a 400 franki,
segun la proporciono di 4 po 100"; V-221.
HABITAR, LOJAR, REZIDAR
V. Exp.: HABITAR esas REZIDAR permanante en propra o fixa domo;
Exempli: La soldati LOJAS che la habitanti dil urbo.
GUIDAR, DUKTAR, DIREKTAR
guidar, duktar, direktar
V. exp.: GUIDAR esas esence montrar la justa voyo ad ulu, qua ne konocas ol, qua povas hezitar od erorar.
DUKTAR e GUIDAR esas DIREKTAR ulu od ulo akompanante lu: ex. kapitano DUKTAS sua kompanio, ma generalo nur DIREKTAS armeo,
restante en sua quartero.
On DUKTAS o DIREKTAS navo, aer-navo, kande on esas "ye bordo" (en oli); ma per Hertzala radii on povas DIREKTAR torpedo sen duktar ol; IV-162.
IMPOSTAR, TAXAR
impostar, taxar
V. exp.: TAXAR esas kalkular quanto de imposto pagenda;
IMPOSTAR esas igar taxito pagar ica sumo.
TAXURO ed IMPOSTURO havas la sama senco.
Exempli:
La guvernerio taxas ula importacajo ye procento di 20 po cento.
La dogan-kolektisto direte impostas ica 20 po cento.
INDULGAR, KOMPATAR
INDULGAR
Defino: Pardonar facile sen postular rigoroza exkuzi, dispensar de puniso meritita.
Exempli: La rejulo indulgis la kaptita soldati.
KOMPATAR
Defino: Partoprenar sufro, chagreno, di altru.
Exempli: Il poke kompatis la homaro generale.
INTERESAR
interes/ar esas transitiva verbo en Ido, segun Dyer. Me supozas ke nulu dubitas pri la senco di ca verbo. Ma l'uzado ofte produktas konfuzeso.
Yen exempli di korekta uzo di interes/ar: Ta temo/libro/filmo interesas me.
Me havas intereso pri postmarki/uceli/botaniko.
Ica libro esas interesanta (por/che me). Ta jurnalo esas ne-interesanta.
On NE darfas uzar interes/ar ne-transitive, exemple: *Me interesas pri ta libro. -- ca frazo esas NE-korekta.
On mustas insertar la sufixo -es en ca frazo: Me interesESas pri ta libro. -- ca frazo esas korekta.
Plusa exemplo: interesanta, -iva libro
KLAMAR, VOKAR, KRIAR
Yen tri utila verbi kun simila senci en Ido. Por decidar kande uzar ica verbi, la sequanta Vortala Expliko konsilas:
V. Exp.: On VOKAS sempre ulu; on KLAMAS ulo. On povas VOKAR sen KLAMAR (per signalo, sonilo);
Exempli di VOKAR: (Ad-)vokar la hundo per lua nomo. (Ad-)vokar la guardo.
KONSPUTAR
konsputar
V. exp.: KONSPUTAR esas nek desestimar, nek abominar, ma expresar extere, per paroli, gesti, agi, la desestimo od abomino.
(Etimologie: kovrar per sputaji); III-203.
OBLITERAR
obliterar
V. exp.: Nek efacar, nek nuligar, ma nuligar per signo, qua igas ulo neuzebla (ex. postal marko); IV-394.
Exemplo: La censuristo obliteris la enskriburo.
PRODIGAR, DISIPAR, EXTRAVAGAR
PRODIGAR
Defino: Spensar abundante ed ecese (en un sama okaziono); IV-102.
Vort-expliko: Prodigar povas havar laudanta senco. On PRODIGAS sua havajo, sua sorgi, sua bonfaci a un o poka personi.
Exemplo: Deo prodigas sua graco a la pekanto.
DISIPAR
Defino: Spensar abunde ed ecese sua havaji en multa frivola o sterila spensi, e havas prefere blamanta senco.
Exempli: El disipis enorma quanti de pekunio ye vesti e juveli.
EXTRAVAGAR
Defino: Pensar, parolar, agar sen raciono nek bonsenco.
Exempli: La febro igas il extravagar.
PRONAR
pronar
V. exp.: PRONO esas nek prediko nek solena diskurso.
Ol kontenas diversa prego-formuli, rekomendi, konsili, avizi e fine instrukto-diskurso familiara facata por la parokiani dum la meso.
Dec. 1538, M. XI 67.
RAJUNTAR, DEVANCAR
DEVANCAR
V. Exp.: On preter-iras kozo senmova, ma DEVANCAR implikas ke la objekto movas, e movas en sama sinso kam la subjekto; VI-137.
RAJUNTAR
Defino: Atingar ulu, ulo, sequinte lu kun plu granda rapideso; III-470.
Exempli: Il jus departis, ma me esperas balde rajuntar il.
RENUNCAR, RENEGAR, ABJURAR
Vortala Expliko: Ni RENUNCAS yuro, precepti o kustumi;
Exempli: Philip V RENUNCIS la krono di Francia;
REPARTISAR
repartisar
Defino: Dividar segun proporciono oportuna o yusta; VI-79.
V. exp.: Se publika prunto esas suskriptita dekople, on REPARTISAS ol inter la suskriptinti en la proporciono di 1/10,
to esas on atribuas a singlu 1/10 de la sumo, quan lu suskriptas.
Simile on REPARTISAS kargajo inter plura porteri o porto-bestii, inter la axi di veturo o vagono, e cetere; VI-79.
Komparez: DISDONAR, DISTRIBUTAR
REZIGNAR, ABNEGAR
REZIGNAR
Vort-expliko: Rezignar esas aceptar volunte desfeliceso, domajo, perdo, quan on "subisis"
e generale ne povis evitar. La REZIGNO esas pasiva, dum ke l'ABNEGO esas spontana.
Exempli: Rezignar sua anmo a Deo.
ABNEGAR
Vort-expliko: Abnegar esas renuncar omna profito, personal interesto o mem plezuro, por
konsakrar su ad altru od ad ula sociala, religiala verko. Abnegar esas propre renuncar su ipsa
t.e. sua propra feliceso; IV-101.
Exemplo: La angli ne komprenas e ne povas komprenar la abnego da nia imperiestro, qua deziras nulo por su ipsa,
ma nur deziras lo bona por la homaro.
SACIAR, SATURAR, SUFICAR, KONTENTIGAR
Yen longa e detaloza Vortala Expliko pri plura vorti en Ido kun simila senci:
V. Exp.: SATURAR esas furnisar la maximo, e SACIAR esas furnisar la minimo suficanta por kalmigar o cesigar irga bezono.
Existas ofte granda difero o ne-egaleso inter la minimo strikte necesa por SACIAR e la maximo qua SATURAS.
Do SACIAR ne esas KONTENTIGAR, nek saciesar esas KONTENTESAR, -ESKAR. SACIAR expresas esence sentimento;
do SACIAR povas havar nur persono kom objekto, kontre ke SUFICAR povas havar omnaspeca objekti; kp. VI-488.
SAVAR, KONOCAR
En Ido ni havas du verbi qui korespondas kun la angla verbo "to know". Ta verbi esas: sav/ar e konoc/ar.
Voluntez notar, ke sav/ar NE esas la sci/i di Esperanto, e konoc/ar NE esas la kon/i di Esperanto.
Quale diferas sav/ar e konoc/ar? Yen la vort-expliko en Dyer:
V. Exp.: Savar, konocar: Konocar esas havar l'ideo, la nociono pri ulu/ulo per la sensi; Savar esas pure mentala ago.
Yen plusa exempli di sav/ar: Me savas ulo/multo pri ta temo. Me ne savas quon me devas dicar. Me savas bone Ido.
Yen kelka exempli di konoc/ar: Me ne konocas ta persono. Il konocas bone ta urbo. Me konocas lu per lua nomo, ma ne per lua vizajo.
Me bone konocas omna parti di ca edifico. La hundo bone konocas sua mastro.
Du sufixi tre importanta por ica verbi esas -igar ed -eskar. Sav/igar signifikas cirkume inform/ar.
Exempli di -esk: Me saveskis pri lua vizito. Me konoceskis lu pos lua arivo.
(Noto por angle-parolanti: savesk/ar tradukesas kom "find out"; konocesk/ar tradukesas kom "get to know")
SISAR, SIFLAR
SISAR
Defino: Produktas la sono sss... od fff..., to esas, bruiso ne-muzikala, qua esas fonetike konsonanto; VII-207.
Exempli: Serpenti, gansi sisas.
Vort-expliko: Lokomotivo SIFLAS per sua siflilo, e samtempe SISAS emisante vaporo ek la kaldiero o la cilindri, tra robineti, ma ne siflante.
SIFLAR
Defino: Facar la sono (ordinare) muzikala, kun alteso definita, quan produktas sifl-ilo, t.e. orgen-tubo kurta e konseque akuta,
o la sifilo di lokomotivo; VII-207.
Exempli: Siflar a hundo. Siflar ario.
TRAKAR
trakar
V. exp.: TRAKAR indikas specala modo di chaso: on ne nur cirkondas e forpulsas la vildo,
ma on kontinue diminutas la cirklo en qua ol esas enklozita, tale ke ol ne povas eskapar.
Ica vorto esas tre expresiva ed energioza en metaforal uzo; IV-512.
V. Exp.: Avizo, notico:
AVIZO koncernas generale preskripto od interdikto; III-204.
NOTICO esas texto instruktiva teoriale, sive en etiketo, sive en mikra libro o broshuro. Exemple, se on eniras muzeo,
on trovas ye la pordo tala AVIZI:
"La muzeo esas apertita de 10 til 16 kloki; ol esas klozita omna lundio; on ne darfas enirar kun parapluvi, bastoni, hundi" e.c.
Ma enirante, on vidas NOTICI sub la objekti expozata, qui indikas lia autoro, tempo, origino, e.c.;
on povas komprar libreti titulizita NOTICO pri ula objekto o serio de objekti (N.B.: ne KATALOGO, qua implikas numeral ordino); V-32-33.
GURMANDO, GASTRONOMO
Yen milde humuroza (segun me) Vortala Expliko pri du vorti manjala en Ido:
gurmand/o: Homo qua prizas la bona (saporoza) dishi e manjas multo de li; VII-155.
V. Exp.: Manj/eg/ero (GURMAND/acho) esas homo qua manjas multo, sen dicerno, kun apetito brutala;
gastronom/o: Homo qua havas subtila gusto e savas dicernar la qualesi di la manjaji e drinkaji; VII-155.
POSTIGO
postig.o
Defino: (Mikra) parto (ordinare, vitro-planko) di fenestro o pordo qua esas apertebla.
SESIONO, KUNSIDO
sesiono, kunsido
V. Exp.: SESIONO esas duro dum qua deliberanta korporaciono kunsidas kontinue.
To ne esas KUNSIDO, qua indikas la duro di singla kunveno; III-332.
STURMO, TEMPESTO
V. Exp.: STURMO: mala vetero konsistanta ek fulmini, tondri, akompanata o sequata generale da pluvo o grelo.
TEMPESTO: mala vetero konsistanta ek granda vento, qua sur la maro efektigas ondegi danjeroza por
la navigado, e qua ofte akompanesas da pluvo.
L'unesma fenomeno povas eventar sen vento; la duesma konsistas esence en vento, e povas eventar, sive sen pluvo o grelo,
sive sen ula elektrala fenomeno; VII-198.
SUPERBESO, VANITATO, PREZUNTO
superbeso, vanitato, prezunto
V. exp.: SUPERBESO produktas ecesiva su-estimo.
VANITATO produktas deziro por l'aplaudo di altri.
PREZUNTO esas su-fidego pri la imaginita posedo di ulo quon on fakte ne posedas.
TITULO, RUBRIKO
V. exp.: RUBRIKO esas generala titulo.
Exemplo: En Progreso esas: la Linguala Questioni, Kroniko, Bibliografio, Diversaji, sub qui singla artiklo havas sua titulo; VII-412.
WARFO
warfo
V. exp.: WARFO esas nek DIGO, nek KAYO, nam ol ne esas masiva, ma speco de eshafodo formacita ek ligna o fera trabi; II-712.
fiera, superba
V. exp.: FIERA esas ta qua havas alta (ma generale justa) opiniono pri sua valoro,
merito, povo, e qua manifestas ol extere.
SUPERBA esas ta qua havas ecesa opiniono pri sua valoro e merito, e konseque manifestas
exajerata pretendi; IV-465.
kripla: Qua perdis membro, o lua uzebleso per deformo.
infirma: Qua ne povas uzar (libere, normale) irga membro od organo.
V. Exp: On povas esar INFIRMA sen esar KRIPLA: multa oldi esas infirma (blinda, surda, nekapabla marchar, ec.)
nam li ankore konservas omna sua membri e korpala integreso, sen esar kripla.
Ed on povas esar kripla sen esar infirma (ex. ulu a qua mankas nur un fingro o falango esas kripla,
ma ne remarkeble infirma: segun la legala termino, lua labor-kapableso ne diminutesis); V-95.
stacionara
V. exp.: STACIONARA ne esas la sama ideo kam FIXA; ol esas plu proxima a KONSTANTA, ma indikas konstanteso en movo,
per quaza equilibro sempre ruptebla; konstanteso di ulo, qua povas variar en omna momento,
o fixeso nur semblanta e rezultanta (stacionara ondi); III-268.
Exemplo: La temperaturo povas esar stacionara, anke la stando di morbi, di arti.
vasta
Defino: Granda segun omna sua dimensioni; III-42.
Exempli: Vasta agro esas agro same longa e larja; vasta salono esas salono same proporcione longa, larja ed alta.
Figurale, on pluvastigas ula ideo od opiniono (donar ad ol plu granda areo).
Exemplo: Vasta eruditeso.
Gramatikala vorti
En Ido esas tri simila prepozicioni: di, de, da
Quale selektar inter ica tri vorteti? Yen la vort-expliko en Dyer:
V. exp.: da, de, di: Praktikala regulo por selektar inter ta tri prepozicioni esas la sequanta:
Se la senco postulas klare l'ideo di agento od autoro, uzez DA; se ol postulas klare l'ideo di deveno,
o di konteno o quanto, uzez DE; en cetera kazi (do en omna dubitebla kazi) uzez audace DI, nam olca esas la maxim generala de la tri,
korespondanta a la genitivo; II-33.
Dyer anke donas suplementala regulo por selektar inter di, de:
On povas generale sequar ica regulo, por selektar inter de e di: Uzez DI kande la sequanta substantivo havas artiklo;
uzez DE kande ol havas nula artiklo; III-624.
Exempli di DI: La domo di mea patro. La rejo di Anglia. La libri di qui vu prizis la binduro. Di qua esas ica granda fabrikerio?
Exempli di DE: La treno de Lyon. Komprar de ulu. Dek-e-duo de ovi. Glaso de aquo. Barelo plena de vino. Me kompris automobilo de ta viro.
Exempli di DA: Dramati da Shakespeare. Da qua esas ta libro? ol esas da Petro. La genitori esas amata da sua filii.
ERSTE
En Ido ni havas adverbo tempala ERSTE quo havas l'unika signifiko: "ne ante".
Defino di ERSTE: ne ante, tam tarde kam (referas preciza instanto, adjuntante la penso: ne plu frue); IV-525.
Exempli: Me venos erste morge = me venos morge, ne ante.
JUS
La vorto JUS esas adverbo e havas la unika senco: "kurta tempo ante". Sive "kurta tempo ante nun",
sive "kurta tempo ante altra evento". Exempli di JUS:
Me jus arivis. Vu venas tro tarde, nam lu jus mortis. El departis jus ante mea arivo [jus ante ke me arivis].
Do JUS similesas la angla vorto "just" (adverbo) ma se la senco ne esas "kurta tempo ante",
on ne darfas uzar JUS en Ido ed on mustas trovar altra moyeno. Yen kelka exempli di simila tempala senci ube on NE darfas uzar JUS:
"They arrived just in time." - Li arivis justa-tempe.
"Just at that time." - En la sama instanto; ta-instante.
"Just at present." - Nuntempe; prezente.
"Just then." - Ta-instante; quik; balde.
Kande la angla vorto "just" esas interjeciono, on mustas uzar "nur" o "or":
"Just look at my clothes!" - Nur regardez mea vesti! Or, regardez mea vesti!
MIN, MINUS
V. Exp.: MIN esas diminutala; MINUS esas sustracionala.
Noto: la kurta formo MIN uzesas avan adjektivo o adverbo, exemple: min granda.
Exempli di MIN: min bela
Noto: MIN esas sempre adverbo, do: min multa homi, NE: min homi.
Exempli di MINUS: Du plus tri minus un facas quar.
PLU, PLUS
V. Exp.: PLU expresas augmento di ula quanto (qua restas o konsideresas identa a su ipsa);
Exempli di PLU: plu afabla, plu bone, plu juste, plu multi
Noto: On darfas uzar PLU sola avan adjektivi ed adverbi, ma kun substantivi e verbi,
on devas adjuntar mult-a, -e, grand-a ec., exemple: Lu plu multe, ofte ocias kam laboras; plu multa aquo.
Exempli di PLUS: Me ne plus kantos, me ne kantos pluse.
SIVE, OD
sive, od
V. Exp.: SIVE implikas sempre supozo, kondiciono, konseque ne-certeso o questiono (segun etimologiala origino: L. sive = si-ve = od se).
Sive vu parolos, sive vu tacos, t.e. se vu parolos, o se vu tacos.
OD expresas simpla alternativo; III-689, VII-409.
ULTRE, PLUSE
ultre, pluse
V. exp.: ULTRE esas prepoziciono, qua signifikas: adjunte ad ...
Exemple: "Ultre mea repasto me prenis kafeo."
Do ULTRE grande diferas de PLUS, qua indikas la kozo adjuntata.
Advere de la matematikal vidpunto, la difero ne esas grava, pro ke A + B = B + A. Ma en la komuna vivo l'ordino ne esas indiferenta,
sive pro la tempo, sive pro l'importo relativa e tre ne-egala di l'adicionendi.
Exemple, l'antea frazo equivalas: "Me prenis mea repasto PLUS kafeo." Esus ridinda dicar: "Me prenis kafeo PLUS mea repasto",
kontre ke on povas dicar tre bone: "Me prenis kafeo ULTRE mea repasto."
De to konsequas, ke on nultempe bezonas adverbigar ULTRE: la adverbo uzenda esas sempre PLUSE,
qua anuncas l'adjunto di altra kozo a l'unesma o predicita; VII-481.
Afixi (prefixi e sufixi)
En Ido ni formacas la ORDINALA NOMBRI per la sufixo -esma, tale:
Un-esma, du-esma, triesma, quaresma, kinesma, sisesma, sepesma, okesma, nonesma, dekesma
Nature, la sama regulo validesas pri la plu granda nombri:
Dek-e-unesma, Dek-e-duesma, ..
Duadek-e-unesma, triadek-e-duesma, ..
Cent-e-quaradek-e-kinesma, ..
Mil-e-sepacent-e-sisadek-e-okesma, ..
-IM (Fracioni)
En Ido ni formacas la FRACIONI per la sufixo -im, do:
du-ima, tri-ima, quarima, kinima, sisima, sepima, okima, nonima, dekima
du-imo, tri-imo, quarimo, kinimo, sisimo, sepimo, okimo, nonimo, dekimo
La sama metodo nature validesas pri la plu granda nombri:
Dek-e-unima/o, dek-e-duima/o, ..
Sepadek-e-triima/o, nonadek-e-nonima/o
Mil-e-kinacent-e-quaradek-e-duima/o
-OPL
En Ido ni uzas la sufixo -opl kom multiplikanta sufixo:
du-opla, tri-opla, quaropla, kinopla, sisopla, sepopla, okopla, nonopla, dekopla
du-ople, tri-ople, quarople, kinople, sisople, sepople, okople, nonople, dekople
La sama regulo anke validesas pri la plu granda nombri:
duacent-e-kinadek-e-duopla
triamil-e-sepadek-e-sisople
ec..
-OP
En Ido ni uzas la sufixo -op kom distributiva sufixo:
unope, duope, triope, quarope, kinope, sisope, sepope, okope, nonope, dekope
La sama regulo validesas anke pri la plu granda nombri:
duadekope, duadek-e-unope, ..
sisadekope, sisadek-e-duope, ..
cent-e-sepadek-e-nonope
ec.
Diversaji
En Ido la sep dii di la semano esas:
lundio
KOLORI
La Kolori
En Ido la precipua kolori esas:
reda - blua - flava
verda - purpura - oranjea
bruna - rozea
nigra - blanka - griza
orea - arjentea
beja - blonda - kakia
MONATI
En Ido la dek-e-du monati di la yaro esas:
januaro
PLANETI
En Ido la non planeti di la sunala sistemo esas:
Merkuro
SEZONI
En Ido la quar sezoni di la yaro esas:
printempo
somero
autuno
vintro
ZODIAKO-SIGNI
En Ido la dek-e-du signi di la zodiako esas:
Arieto
Back to The International Language Ido
James Chandler 20-Sep-16
Tabelo di Kontenajo:
Substantivi
Adjektivi
Gramatikala vorti
Afixi (prefixi e sufixi)
Diversaji
V. Exp. = Vortala Expliko
ASEMBLAR, MUNTAR
"Me mis-pozis mea plumiero sur la tablo; ol falis aden la paper-korbo,
e tale EGARESIS: ma ol ne esis PERDITA."
Pro ca nova deskovri, ni forsan mustos emendar la dato di lua morto.
Korektigar la mori di ula naciono.
Per lecioni vu povus plubonigar vua teniso-ludado.
LOJAR esas REZIDAR tempe (kurte) che altra persono od en gasteyo.
On HABITAS urbo, lando, dum ke on lojas en hotelo, che amiko, parento, en apartamento, en chambro, ec.; I-410.
Li donos a ni nula indulgo.
El kompatabis amba viri qui perdis sua familii.
on povas KLAMAR sen VOKAR; IV-236.
La KRIO esas voco ne-artikulita (komuna a homi e bestii); kontree, on KLAMAS nur vorti; II-80.
Vokar por helpo. Kun-vokar la rezervo-trupi a la militala servo.
Vokar a Deo por helpo. Mea patrio esas minacata, la honoro vokas.
Figurale, on disipas sua forteso, sua atenco inter multa objekti e skopi; IV-102.
Malgre sua kelke extravaganta viv-maniero, il poslasis ampla richeso a sua spensema filiulo, qua disipis ol tam rapide kam il povis.
Esas extravaganta spensar pekunio ante recevar ol.
La rapida automobilo devancis la lenta autobuso.
ni RENEGAS mastro o nia religio;
ni ABJURAS eroro, od imaginita eroro.
St. Petro RENEGIS sua mastro;
Henry IV ABJURIS (la) Kalvinismo.
On rezignas pri la morto di ulu kara, pri la perdo di sua havajo, pri maladeso neremediebla; IV-101.
Me esas rezignanta (od, rezignas) pri la perdo di mea yuri.
Subisar exilo kun rezignemeso.
On povas SACIAR sua hungro per pano-peco, sua dursto per glasedo de aquo; ma kande on SATURAS su per manjaji o drinkaji,
on riskas sive mala digesto, sive ebrieso. Simile pri omna bezoni e deziri.
Me tre deziras salario de dek franki; me SACIESUS da ok franki, ma me ne esas KONTENTA, nam generale, por esar vere KONTENTA,
on bezonas plu kam la minimo necesa.
On konocas ulu per la nomo, vizajo; on savas gramatiko.
Exemplo: Me savigis lu pri mea arivo (od: Me savigis da lu mea arivo).
La respirado di astmiko siflas.
(fig.) La vento, flecho, paf-kuglo (ulfoye) siflas.
Substantivi
AVIZO, NOTICO
GURMANDO preferas ne manjar, kam manjar ulo, quo ne plezas lu;
GASTRONOMO prizas la bona dishi, la bona vivo ec., tamen lu ne manjas o drinkas tro multo, lu esas nur "experto" pri la tablo; VII-155.
Adjektivi
FIERA, SUPERBA
KRIPLA, INFIRMA
STACIONARA
VASTA
DI, DE, DA
La proxima numero di ca jurnalo aparos erste komence di agosto.
Ja en la printempo me suspektis il, ma erste dum la somer-vakanco me recevis certeso.
El remarkis l'eroro erste ye la sequanta matino.
la longa formo MINE uzesas kande ne avan vorto modifikata, exemple: il laboras mine.
parolez min multe
min multo
min kam ul-tempe
min multa pekunio
Il pagis a me un dolaro minuse.
Esante min durstanta kam me, il drinkis un glaso minuse.
PLUS (quale la matematikal signo, quan ol tradukas) signifikas adiciono, do generale adjunto di ulo ad altro; II-666.
quante plu me manjas, tante plu me drinkas
plu multa vino kam aquo
diferar per plu o min multo
il esas plu kompatinda kam blaminda
Me ne plus hungras.
Pluso sequos.
Un glaso pluse, un plusa glaso.
Nulo pluse.
Un tablo plus quar stuli.
Il ne plus vivas.
Me dicos nulo pluse.
Plusa exempleri.
-ESM (Ordinala nombri)
DIO-NOMI
mardio
merkurdio
jovdio
venerdio
saturdio
sundio
februaro
marto
aprilo
mayo
junio
julio
agosto
septembro
oktobro
novembro
decembro
Venuso
Tero
Marso
Jupitero
Saturno
Urano
Neptuno
Plutono
Tauro
Jemeli
Kankro
Leono
Virgino
Balanco
Skorpiono
Arkero
Kaprikorno
Varsero
Fishi