RAPORTO da LEKTORO JANIS ROZE
membro dil Akademio
Riga, Latvia, 1937
KONTENAJO:
Introdukto
Decidi dil Akademio Interimal
Decidi dil Akademio Posa
Tabelo dil kemial elementi
Decidi dil Akademio Nuna
Diversa propozi recenta
Segun la komiso dil Akademio (VII, 1984) la raportero invitesis kolektar
omna Decidi dil Akademio Interimala. Ica taskon lu suatempe anke realigis
e sendis lins* unesma parto al lora Sekretario, qua sorgis olua publikigo
en Progreso VII e IX (yaredi 1932 e 1933).
Dume sequis anke la duesma parto, kontenanta plu teknikala radiki.
Regretinde, cins* imprimo ne realigesis; probable, pro sparar la spaco por
literaturo. Erst* 1936 me retrorecevis amba manuskripti, pro ke me
intencis imprimigar la tota materialo, alfabetale ordinit, en aparta
broshuro (vid. mea «Prego» CB, aprilo 1936). Ma pro grava
maladeso dil raportero lo tardesis til nun.
Pluse ilu adjuntas, kom Suplemento, la decidi anke dil Akademio
Posa. Certe, lo esos agreabla por la interesati.
Tandem, ilu instigesis adjuntar, kom Suplemento, kelka bona propozi e
radiki recenta, quon lu ank egardis, ma quo pruvis su kom tre tempivora por
lins* serchado en divers edituri.
Ma quankam la raportero honeste penabas icadirecione, lu pregas klemente
exkuzar ilu, se la amiki ne vidos plenigita omna sua deziri. Lore la
broshuro divenabus plu ampla kam la Radikaro ipsa, ed omnu mustabus vartar
plu longe.
Restas a me ankore l'agreabla devo dankar omnu, qua sendis a me sua
kontributaji; partikulare me gratitudas Siori Ilmari Federn, H.
Cornioley, prof. Meazzini, L. Horovitz, Heinz Jacob e nia altestimata
Prezidero pro lia valoroza kontributioni*, konsili e kurajigo amikoza.
La skopo dil broshuro es, ke omna interesatu* posedez la tota radikaro
adoptita til nun. Omnu strekizez en sua Vortaro la asterisko (*) dop la
risp. vorti, segun la nuna legitimigo, ed adjuntez la novaji.
Janis Roze.
Latvia, Riga, junio 1937. Kungu iela 7, dz. 4.
[Enorma nombro di decidi, grandaparte nur ciencal e specalista, do omisita
hike; ma videz multa ek li en Asteriskizita vorti en
Dyer Ido-angla.]
1977-a VIII, 27: Ridiskuto ed eventuala modifiko di omna posmilita decidi de 1426
til 1976. (Me atencigas, ke en la numerizo dil decidi dil Akademio Posa semblas
insinuir su eroro; nam l'anciena decidi extensis su til 1981 inkl. («Bull.
Fr.I.» 502, yaredo 1930; «Jurn. Int.» 288). Do la numeri nuna 1977, 1978, 1979,
1980 e 1981 mustas emendesar kun la litero a: 1977-a edc. Vid. anke «La Akademio»
Nº 1, p. 4).
1978-a, VII, 28: Premiizo, omnayare, dil maxim bonstila Ido-verki. L'akademio
deziras, per to incitar la produkto di vere bela skripturi Idista. Lu grantos sua ora, arjenta e
bronza premio por ti, qui meritos ol, ed esperas, ke la konkurencanti havos ulo de la spirito dil
antiqua Greki, qui judikis brancheto de oliviero o lauro, kom signo di vinko, esar granda
honoro.
1979-a, VIII, 28: Kom fundamental principo dil Akademial labori futura on adoptas, ke la
maxim granda internacioneso es dezirinda, ma omna plusa komplikigo dil gramatiko es evitenda, mem
plusimpligo es vizenda. En kazi di konflikto inter la principo dil internacioneso e regulozeso
(logikaleso) la principo di simpleso e facileso decidez kom supra principo di LI praktikala.
(Vid. la plusaji en la decido ipsa).
1980-a, VIII, 29: L'akademio admisas general e publika diskuto pri la fonetiko... pro ke
la fonetiko determinas omna cetera lingual aspekti (Vid. la plusaji en la decido ipsa).
1981-a, VIII, 29: L'Akademio konsideras la kreo di nova Regularo por la labori
Akademial kom necesa e komisas akad. Au. parlaborar raporto o propozo diskutenda.
1982, VIII, 29: «Su kom subjekto ne darfas uzesar». Unanime adoptita. Ta
decido revokas la rispektiva decido (1968) dil Akademio Interimal, decido akre kritikita. (Vid.
anke l'artikli: VIII, 240; IX 30, 70 «Klarigo pri su, sua; IX, 161-164 «Su
kom subjekto»).
1983, VIII 29: L'Akademio komisas sua prez. Qu. examenar la vorti kun asterisko
en nia granda lexiki DEF, e prizentar listi di adoptenda, repulsenda o pluse diskutenda vorti.
(Preske omna li ja es adoptita dal Akademio Interimal, da qua omnu invitesas strekizar
l'asterisko de la rispektiva radiki en sua vortaro. Do la supera tasko semblas, provizore,
esar superflua. J.R.).
1984, VIII, 30: L'Akademiani komisas akad. Ro. kompozar e prizentar listo di nova e chanjita
vorti kun lia traduki DEF e defino en IDO en kazi di neceseso. Ta verko implikas, propre, la
sistemal kolekturo dil decidi dal Akademio Interimala. (Supere ka kompilita. J.R.)
1985, VIII, 30: On ajornas la diskuto pri -abas, til kande la konjugo
diskutesos.
1986, VIII, 30: L'Akademio agnoskas la desfacileso decidar kelkafoye, ka verbo es
transitiva o netransitiva, tale ke multafoye on mustas konsultar la lexiko. Ol komisas
akad. Ri. parlaborar raporto, ka plufaciligo es posibla.
1987/8, VIII, 30: Pri l'uzo dil komo (,). L'Akademio abrogas la decido 1062 e
supresas la linei 1-19, pag. 219 dil Kompleta Gramatiko 1925, tale ke la sola regulo restas:
«Komo uzesas por separar la propozicioni, qui kompozas la frazo». Unanime
adoptita. Vid. ibe la plu vasta motivizo. Dr. L. Couturat dicas (II, 171): «Pos reflekto
ed experienco semblas a ni, ke la maxim bona regulo di puntizado esas ta dil
Germana linguo: Separez per komi omna propozicioni. Nam to esas la regulo
maxim simpla e facile apikebla.». Vid. pluse l'artiklo «La komo» da S-o S.
de Boer, X, 243-245).
1989, VIII, 31 e 1990, VIII, 260 konstatas la elekto di Dr. W Ostwald kom
honor-prezidero, di Sioro Quarfood kom prezidero, e dil sequanta nova
Akademiani: Bakonyi (Sekretario), Gro, Ro, Auerbach (Kasero), Le, Stö, Ri, Hou, Ak,
Es.
1991, IX, 106: L'Akademio institucas la rango ex-Akademiano, qua grantesas ad omna olima
membri dil Delegitaro ed Akademii. Ex-Akademiani apartenant ad ULI povas samyure
examenar, kam membri dil Akademio. Li povas votar en elekti Akademial, samyure kam
doceri diplomizita.
1992, IX, 106: Abrogo dil decidi 1474, 1475, 1559, 1560, 1561, 1575, 1576, 1590 e 1613,
regulizanta la granto dil diplomi.
1993, IX, 106-111: L'Akademio adoptas nova Regularo pri la promoco kom
docero e pri la Korporaciono Ido-Doceral (KID). (Vid. ibe pri la kondicioni).
1994, IX, 111: Decido, ke omna membri dil Akademio ed omna membri dil olima
Akademii e dil Delegitaro posedas la rango di doceri diplomizita, e li
posedas anke sama yuri, se li es membri di ULI.
1995, IX, 111: Decido, ke omna tilnuna posedanti dil Atesto por Docado povas
promocesar a doceri diplomizita, konforme a la nova regularo (decido 1993), se li prizentas
la honor-promiso segun §16 e pagas 1 ora franko po la nova diplomo. (Vid. ibe pluse pri
certena rezervo).
1996, IX, 111: L'Akademio adoptas unanime nova regularo pri granto di Atesto di
savo (Vid. pag. 112, 113: §§1-9).
1997, IX, 192: L'Akademio admisas publika diskuto pri la decido 1993 (Promoco kom docero e
KID) ed ajornas lua apliko til fino dil diskuto e nova decido. Dum la diskuto
l'anciena reguli restas provizore valida.
prizentita da prof. Dro. S Bakonyi kom satisfaco di deziro da multa
interesita lateri (VIII, 246).
[Provizore omisita hike.]
Rezultajo di la elekti, aprilo 1935 (XII, 73):
(XI, 6). La Akademio decidas periodo di stabileso duronta 5 yari de la
1. 1. 1934.
1. Dum ca periodo nula diskuti pri chanji darfas eventar en
«Progreso». - 2. Nula chanji en la fundamentala strukturo di Ido
facesos dum la sama tempo. - 3. Publikigeso di nova vorti eventos quale til
nun segun bezono. - 4. La tasko dil Akademio esas dum ca periodo examenar,
kad e quale Ido ev. devas modifikesar. - 5. Pos la fino dil periodo la
Akademio publikigos la rezultajo e decidos segun olu.
La prezidero: S. Quarfood.
La propozita radiki e derivuri (kun la nova afixi) sempre akompanesez da
asterisko avan [o dop] la vorto. L'asterisko di tala vorti es
obligatora en omna texti. Nur en ica Suplemento me ne uzis ol, quoniam
l'asterisko hike kauzus tro granda bunteso, ed on ya povas konsultar la
Suplemento pri omna vorto ankore ne kustumata, ex. hike pri:
«obligatora», «quoniam», «kauzar» ed
altri.
La propozi donesas hike ne autoritatoze, ma nur ye provizora aplikado por
konvinkesar pri lia utileso, til ke li od adoptesos od repulesos dal
Akademio.
E me instigas omna samideani serchar e kolektar plusa utila radiki
propozenda por nia futura granda lexiki, e sendar olti al Akademio. Multa
vorti naskas nova, altri ne ja es trovita; ma la L. I. must posedar vorti
por omna nocioni homala, ol must esar multe plu richa, kam irg-altra
linguo, por povar precize ed elegante expresar pensi, mem le profundest e
richest. Se u linguo ne havas la equivalanta radiko, serchez ol en altra.
La devizo di L. I. esez ta dil abeli: «Je prends mon bien, où
je le trouve.» Tradukar e skriptar nur en tala richa L. I. esos facil
e prokuros vera delico. E, fortunoze, Ido marchas sur questa voyo.
[Hike sequas personal selekturo ek la propozi en ca parto.]
-abas («Le. Konf.» No. 1, p. 4 e No. 2, p. 4; «La
Akad.» No. 2, p. 6; No. 3, p. 3; No. 4, 3). Ni ja havas «-ab-is,
-ab-os, -ab-us», signifikanta: «-int(a es)is, -int(a es)os,
int(a es)us», adoptita dal Akademio IV, 321, decido 407, e V, 721,
dec. 784. La tota problemo studiesis ja de komenco; vid. [Progreso] I,
566-570; II, 127; III, 481. Lore on ne adoptis la supera -ab-as =
-int(a es)as. Ma inter la favorozi pri la lasta formo me (Ro.) povas
nomar unesmaplase So. Beaufront, e mult altra eficient Idisti. Juste So.
Quarfood dicas en «L. K.» No. 2, p. 4: «Ni devas aplikar
bona reguli, quin ni ja havas, maxim senecepte. La tipo
«venabas» = esas veninta, D ist gekommen, E has
come, bone solvas la desfacileso pri havar od esar, kom
helpo-verbo. La sintezala formi en Ido sempre plu uzesas. Li es vere
komoda». [Nun adoptita.]
bebe-o (X, 182, 1, Ilm. Fe.): D Baby, Kindchen, Säugling, E
baby, F bébé. Propozesas pro lua granda expresiveso e
koloro karakteriziva. «Tre yuna infanto; figurale: la maxim yuna
filio di familio». (Talmey XXVIII Rap., p. 4).
centi-litro, deci-litro, edc. («La Akad, No. 2 p. 4) So.
Laurent propozas generaligar ica tipo (la duesma vorto ja existas en la
lexiki).
demenaj-ar (Talmey «Temi», 79, 84) netr. (de): D ausziehen
(aus einer Wohnung), E to move (from), F déménager.
Livar habiteyo forprenante sua tota havajo de ol. Vid. l'antonimo
«enmenajar».
denove (Talmey «Supl.», 4) adv. D von neuem, E anew, F
de nouveau. To es nura kompozuro de ja existanta vorti «de +
nove», do apene bezonanta irga «decido».
enmenaj-ar (Talmey «Temi», 79, 84) netr. (en): D einziehen
(in eine Wohnung), E to move (into), F emménager. Transportar sua
mobli a nova habiteyo por ibe lojar. Vid. l'antonimo
«demenajar».
enrejistr-ar (propozita B. F-I. 502; aceptesis, supozende, dal
«guideri», pag. 537) tr. En D on trovas registrieren,
Registrierapparat, selbstregistrierend; E to register, mem to
enregister; F enregistrer, enregistreur, enregistrateur,
baromètre, thermomètre enregistreur, e divers appareils
enregistreurs; I registrare; S registrar, registrador.
Ma lia senci prefere es ti di «registr-agar».
ergo, L; konjunciono: D somit, sonach, demnach, daher, also, E
therefore, accordingly, F donc. Quaze sinonimo di «do», ma plu
forte acentizante aserto, konfirmo, dedukto: La lego es ye tua latero,
ergo tu povas esar certa, ke tu ganos la proceso. - ergo-ista,
-o, D jemand, der mit «also, folglich» u.s.w. um
sich wirft, über jede Kleinigkeit Langes und Breites spricht;
ergo-ismo, Rechthaberei, Zungendrescherei.
exuber-ar, L exuberare (Talmey «Supl.», 6) netr. D
üppig sein, exuberanta= D üppig, E exuberant, F
exubérant.
flakr-ar (Talmey Rap. XXVIII) netr. D flackern, E to
flicker, F vaciller, flamber. Pri flamo o lumo divenanta alternante plu
mikra e plu granda, ante extingar.
front-o, ja existanta en nia vortari kom D Stirn, Front, EF front -
do por du senci: korpal e milital. Es dezirata aplikar ol anke por
politikal uzo: laboro-fronto edc. (H. Ja. XIII, 126:
«Unionita fronto inter omna interlinguisti.» XIII, 132:
«La programo dil Popul-fronto en Francia».).
ger-ar (Talmey, «Temi», 78, 83) tr. D tragen (Kleider,
Waffen edc.), E to wear, F porter, L gero. Havar an o sur sua
persono vesto, ornamento, armo edc. «Portar»
signifikas «sustenar kargajo» e la portado di ulo en la strikta
senco, mem metafore (doloro, chagreno): Ne portez la paltoto sur
la brakio, prefere gerez ol, la vetero ne es tro varma: Komparez
kun «bringar».
giraf-o (Vort. Cor.): vice la tilnuna «jirafo». Kun
«g» la vorto esus plu internaciona. (Vid. anke IX, 32, H.
Dibelius).
glim-ar (Talmey, «Supl.», 6) netr. D glimmen, E to
glimmer, E brûler sans flamme, couver. Brular feble sen flamo; anke
fig.: Odio glimas en lua pektoro.
hel-ar (Talmey, Rap. XXVIII) mix. D heilen, E heal, F se cicatriser.
Maladu divenas sana, saneskas, ma sek-uro di kirurgiisto ne saneskas, ol
nultempe esis malada. Tala sekuro, vunduro, lezuro, rupturo, ulcero
helas ipsa (netr.), o la mediko helas (tr.) li.
het-a (Vort. Cor.; «La Akad.» No. 4, p. 7): D heiss, E
hot, F très chaud, Su. het, Ned. heet, tro varma por la
pelo dil homo, varmega, havanta temperaturo proxim la bolio-punto. On
devas forjar la fero, dum ke ol es heta. Het-eso = D
Hitze, E hotness [heat], F chaleur. (Propozo da Qu. X, 99, 100, 101).
hodie (Vort. Cor.): D heute, E today, F aujourd'hui. Vice la
tilnuna «cadie», multe kritikita, kritikata e kritikota (III, 42,
43: «Lundio e mardio ne esis laboro-dii; tadie (lundio) me
chasis, cadie (mardio) me peskis; ma hodie (merkurdio) me
laboras»). P. de Janko mem propozis specala prefixo
ho- = nuna, per qua ni povus reguloze derivar:
hodie, hosemane, homonate, hoyare: IV, 155,
347, 416. Vid. pluse XI, 52, la pednoto 3 da Ilm. Federn. [Nun
adoptita.]
indulgenc-o (Vort. Cor.) DEFIL, vice la formo
«induljenco», esante la pronuncenda formo nur en EF.
La «g» genuina es plu sonora.
item-o (Talmey, «Supl.», 7) komercala. D Posten
(eingetragener), EFL item. Citajo o sumo skribita, en enumero,
etato, fakturo, kalkulo edc.
krans-o (X, 99, prop. da Qu.; «La Akad.» No. 4, p. 7;
Vort. Cor.) D Kranz, E wreath, F couronne, Su. krans, Ned. krans.
Flori plektita en la formo di ringo. Krono restos do nur kom signo
di regalio e kom stelaro.
lontan-a (X, 197, Fe. e Ma.), D fern, weit, entfert, entlegen, E
far, remote, F lointain; Fr.-Italiana radiko. En multa kazi ca natural ed
eufonioza vorto povos remplasar la plu artificala formi «for, fora,
fora de». «For» indikas la nura absenteso de la
loko, quan ol relatas, «lontana» es absoluta ed implikas
pasabla disto de hike: «Mea amiko jus foriris.» -
«Ka lontane?» - «En insulo lontana vivis
rejo». Vilajo lontana del urbo. (XI, 8, 79).
lunch-o (Talmey, «Supl.», 8): D Imbiss, EF lunch. Mikra
repasto ye omna diotempo.
mediokr-a (X, 196, Fe. e Ma.), D mittelmässig, E mediocre, F
médiocre. (XI, 23, 79).
melior-ar (Vort. Cor.) tr. D meliorieren, verbessern, E to meliorate
[ameliorate, improve], F améliorer. Vice la tilnuna
«plu-bon-ig-ar». On melioras sua agro, tereno per lua
drenado. Uzebla anke figurale: Ante meliorez tua desordinita
aferi...
mild-a («Ido-Kuriero» 1930, 83): D mild, ESu. mild, F
doux. Moderata en efiko a la sensi e gusto. Ica vino es milda,
ma ne dolca. Povas uzesar anke pri karaktero, maniero, legi milda =
dessevera. (Talmey, Rap. XXVIII, p. 6).
mis-ar (Talmey, Rap. XXVIII) tr. D missen, vermissen, E to miss, F
ne pas retrouver. Deskovrar o sentar l'absenteso o perdo di. Me
misas l'unesma tomo dil verki da ta famoza poeto.
mixt-a, -e, («La Akad.» No. 2, p. 4): propozo di So
Laurent por distingar inter mixta (nova radiko) e F
mélangé (inter-mixita, ulo kun ulo); yen
expliki da Laur.: «Se me mixas en flakono kristali de
sulfato di aluminio kun kristali de sulfato di kalio, la flakono kontenas
kristali o sulfati mixita (mélangé); ma la mixuro
ipsa, kompozita da du diferanta speci de kristali o sulfati es
mixta. Same l'aluno ordinara es salo o sulfato mixta,
pro ke lu es kompozita da du sulfati (di aluminio e di kalio), unionita en
la sama molekulo.»
mob-o (XIII, 15). Tote internaciona vorto: D Mob, Pöbel, E
mob, F mob. So. M. Pesch definas olu tale: «Mobo es
hom-amaso psikologiala, qua havas kom karakteri . . . la desaparo di la
koncio-personeso, la prepondero di la nekoncio-personeso ... (per sugesto e
per kontagio ...) e la tendenco transformar quik ad agi la idei
sugestita».
obligator-a (Talmey, «Supl.», 25): D obligatorisch,
verpflichtend, verbindlich, E obligatory, F obligatoire. Postulata da
lego, devo edc.
okur-ar (X, 242, Ilm. Fe.) netr. D vorkommen, sich befinden, E to
occur, (F en: occurence, occurent); ne sich ereignen, por
qua nociono existas eventar. (XI, 10: = trovesar, ma en senco
prefere aktiva; quaza mixuro inter «eventar» ed
«existar», Federn).
otr-a, -o, -e, -u, -i. Ido uzas la formo altra del Latina
alter ed altro Italiana. Ma la Hispana havas
otro, la Franca autre, la Angla other, la
Germana ander, la Rusa drugoy, e la Sanskrit-atra Latva
havas otra, otrs, otri. Nula di ca lingui havas la litero
«l» en la radiko. Se nia linguo fondesas sur DEFIRSLG, lore ica
vorto ne es selektita segun la maxima internacioneso. - La fonetikal
desavantajo dil nuna radiko aparas specale en olua uzo kun l'artiklo:
l'una l'altra; lo es tro lalanta. Me (Ro.) ja de komenco (1908)
multe shokesis da ica «l», e propozus emendar la vorto ye la
supera formo. Ka ne parolesas plu fluante: l'una l'otra, uni-otri,
otra-latere, otra-loke, otra-kaze, otra-foye; otr-igar? - Icakaze on mustus
emendar anke la propozata «unaltra» (vid. ol) ye
«unotra».
Pan- (XI, 80, 1): Propozo da M. K. Gardner:
«Pan-» es elemento Greka equivalanta omna o
tota, analoga al Rusa «vse-» en vserossiyskiy.
Konocata exempli: Pan-Europa, Pan-Amerika.
pasar-o (Talmey, Rap. XXVIII): D Sperling, E sparrow, F moineau,
L passer o passar. Emendo dil existanta «pasero»,
signifikanta ulu, qua pasas.
pertinent-a (Talmey, «Temi», 78, 84) D treffend,
angemessen, EF pertinent. Tre apta a la kazo diskutata. «La repliko
dil yuna doktoro esis vere tre pertinenta.»
platitud-o (Talmey, Rap. XXVIII): Plattheit, Seichheit, abgenutzter
Ausdruck, EF platitude. Insipida konstato di ulo auto-evidenta.
postskript-o (Talmey, «Supl.», 10): D Nachschrift (in
Breifen), E postscript, F postscriptum.
prego (X, 198, Fe. e Ma.). L'Akademio admisez la I formo
«prego» kom interjeciono por D bitte, E please,
F s'il vous plait. Lo es analoga a «danko», e plu eleganta kam
la verbala formo «me pregas». (XI, 80, M. K. Ga. dicas:
«Konforme a mea propozo, on uzus peto»).
preval-ar (Talmey, «Supl.», 10) netr. D vorherrschen, E
to prevail, F prévaloir. Esar generale agnoskita, havar generala
valoro en certena epoko. Nultempe tu sucesos kontre la prevalanta
mento di ca tempo.
prolifik-a (Talmey, «Supl.», 25): D fruchtbar, E prolific,
F prolifique. Produktanta en abundo. Prolifika vivo, skriptero,
genitori.
propel-ar (del L propellere) tr. D vorwärtstreiben,
fortstossen, E to propel, F pousser. De ol derivus
propel-er-o, tote internaciona vorto, aparte konocata en
l'aernavigado: D Propeller, E propeller, F propulseur. L'existanta
«propuls-ilo» de «propuls-ar» es tro generala por la
supera objekto. Se on ne volus derivar del verbo, pro
«propulsar» lore propeler-o esus adoptenda kom propra
radiko (Ro.).
reflexiv-a (Talmey, «Supl.», 11) gramat. D reflexiv, E
reflexive, F réfléchi. Pronomo reflexiva.
Reflekt-iva (de reflektar) signifikas «kapabla
reflektar».
resembl-ar («La Akad.» No. 5, p. 2) tr. D gleichen,
ähnlich sehen, E resemble, F ressembler. Eli resemblas su,
quale se li esus jemeli.
resurs-o (XIII, 9), tote internaciona vorto: D Ressource,
Hilfsquelle, Hilfsmittel, E resource, ressource. Trezori naturala (di la
tero): karbono, metalmini edc. La vorto multe uzesas anke de pekuniala
moyeni, mentale ed altre figurale (H. Ja.).
ridikul-a («La Akad.» No. 5, p. 2): D lächerlich, E
ridiculous, laughable, F ridicule. La tilnuna «ridinda» vere es
«ridikula» pro sua nelogikeso, nam -ind- signifikas D
würdig, wert, E worthy of, F digne être.
sabot-ar (Talmey, «Supl.», 12) tr. D sabotieren, E to
spoil, to destroy, F saboter. Facar intencita domajo; pri laboristo, qua
deshoneste koruptas la laboruro o la materialo konfidita a lu. La derivo
«sabot-ajo» es konocata moderna vorto. (Talmey departas del
lasta kom verbala radiko: «sabotaj-ar», ma simas esar plu
naturala uzar la supera formo. Ro.).
shofer-o (Vort. Cor.): DF chauffeur. Persono ordinare engajita, qua
direktas automobilo per la direktilo. Necesa vorto en la moderna
trafiko.
strax (Vort. Corn.) adverbo del D stracks, gerade-aus,
geraden-wegs, E straightly, straight away, F droit, directement.
temporar-a (Talmey, «Temi», 78, 84), D temporär,
vorübergehend, zeitweilig, einstweilig, E temporary, F temporaire:
La shovinismo dil populi es nur temporara fenomeno.
«Temp-ala» signifikas D zur Zeit gehörig.
trik-o (Talmey, «Supl.», 26): D Kniff, Streich, Trick, E
trick, F truc, tric. Artifico trompiva, ago petuloz o malicoz. En la
kartludo D Stich: quanta trikin vu facis en ica
ludo?
u («La Ak.» No. 4, p. 10: Progr. II, 390-394),
nedeterminativ artiklo. Ex.: Me hiere esis en u kirko (ne
signifikas irga od ula kirko), quans ravisant
arkitekturo facis a me granda impreso. Tale ne agas u patro od
u matro.
-u (Progreso I, 563-564; II. 146-150, 475-6, 599-602; VII, 495:
propozo da Talmey ed altri; «La Ak.» e «Muevi»
multaloke): personigo dil adjektivi simile ad «ulu,
altru, singlu» edc. Ex.: La santu pregis ed eventis la
miraklo. Hiere me vidis vua konocatu. Belu,
bonu, grandu = ein Schöner, Guter, Grosser. (Pro la
kompleteso me notas, ke la dezinenco -u repulsesis dal ancien
Akademio per la decido 482: IV, 380). Vid. anke «Le. Ko.» No.
2, p. 4, ube S-o Qu. traktas la problemo plu vaste, e sugestas mem
pluralo -ui: komandantu: komandantui =
Kommandierende, Befehlshaber (Pl.).
unaltr-a (Talmey, «Supl.», 14): D einander, E one another,
F l'un l'autre. Ica vorto es simpla kompozuro dil existanta «una,
altra», do apene bezonas specala «decido». La tri frati
odias unaltra. Li parolas kun unaltru. Vid.
l'eventual emendo ad unotra, -u, sub otra.
vehement-a (Talmey «Supl.», 14): D heftig, E vehement,
F véhément; vehement-eso = Heftigkeit, vehemence,
véhémence, «Violentoza» es D gewalttätig e
kontenas l'ideo di koakto, ma ne «vehementa».
vermin-o (Talmey «Supl.», 14): D Ungeziefer, E vermin, F
vermine. Nociva repugnanta animali, precipue mikra, quale cimo, blato,
lauso, musho, muso, rato edc. La domo es plena de vermini
diversa.
vesel-o (Talmey, «Supl.», 14): D Gefäss, E vessel, F
vase, vaisseau. Kava kontenilo, precipue por liquidaji, quale botelo,
glaso, kaldrono, krucho, marmito, vazo edc.
vitamin-o (XIII, 37) DEFIRS, tote internaciona vorto por vitala
energio-unaji: La vitamini A, B, C e D trovesas en grasaji,
cereali, legumi e frukti. (Pro «Vitamini e naturismo» vid. X,
72-74; pluse XIII, 37).
Introdukto.
Decidi dil Akademio Interimala.
I. SUPLEMENTO.
Decidi dil Akademio Posa.Kompleta tabelo dil kemial elementi
Akademio Nuna di Ido.
Quarfood, Richardson, Roze, Gross, Meazzini, Kauling, Cornioley, Nakhla,
Gardner, Stör, Marcilla, Espitallier, Laurent, Horovitz, O'Regan.
(Pri lins* ofici vid. sur la risp. pagino di «Progreso»).II. Suplemento pri diversa propozi.
Return to Ido main page
This page hosted by Yellow Internet.
James Chandler 1998.