4. 'Modifikante Homala Naturo'
Me kredas ke se ni falios trovar ica kuraco, l'anciena paranoiika latero en homo, kombinita kun lua nova destruktiva povo, mustos sive balde sive tarde duktar a gentosuocido. Ma me anke kredas ke la kuraco es preske atingebla per nuntempa biologio; e ke per la justa koncentro di esforci ol povus esar produktata dum la vivtempo dil nexta generaciono.
Me savas ke co sonas tro-optimista, kontraste la semble tro-pesimista opinioni jus expresita pri nia futuro se ni persistas ye nia paranoiika kustumi. Me ne opinionas ke ca timi es exajerita, e me ne opinionas ke l'ideo di kuraco por homo sapiens es utopiana. Ol ne es inspirita da cienco-fiktivo, ma fondita sur realista evaluo dil recent avanci en plura konvergenta branchi dil viv-cienci. Li ne provizas kuraco, ma li indikas la feldo di resercho qua povus produktar ol.
Me anke savas ke irga propozo qua inkluzas 'artifical modifiko di homala naturo' certe provokos forta emocal rezisti. Ici es fondita parte sur prejudiko, ma parte sur sana antipatio kontre plusa intruzi aden la privateso e santeso dil individuo dal ecesi di social manipulo, karaktero-manipulo, diversa formi di cerebro-manipulo, ed altra minacant elementi dil aer-procedigita inkubo cirkondanta ni. Altralatere, depos ke l'unesma chasero kovris sua tremanta framo per la pelo di mortint animalo, homo modifikis sua propra naturo, kreante por su artifical ambiento qua gradale transformis la surfaco dil planeto, ed artifical existo-maniero sen quo lu ne plus povas transvivar. Ni ne povos deturnar de hemi, vesti, artifical varmigo, koquita nutrivo; nek de binokli, audo-helpili, forcepsi, artifical membri, anesteziivo, antisepsiivo, profilaxiivo, vacini, e tale plus.
Ni komencas modifikar homala naturo preske del instanto dil nasko di bebeo, nam un ek l'unesma rutinala demarshi es l'universal praktiko pozar guto di arjento-nitrato aden l'okuli dil bebeo por protektar ol kontre ophthalmia neonatorum, formo di konjuntivito qua freque duktas a blindeso, produktita da gonococci qui, nesavata da el, povis habitar la genital kanalo dil matro. On sequas ico, plu tarde, per preventiva vacinizi, obligala en maxim multa civilizita landi, kontre variolo, tifoido e tale plus. Por apreciar la valoro di ca modifiki dil voyo di Naturo, ni rimemorez ke la frequeso di variolo inter indijena usani esis un ek la precipua kauzi qui perdigis li sua kontinento al blanki. En la dekesepesma e dekedokesma yarcenti ol esis danjero a qua omnu esis expozata. Olua domaji povabus esar mem plu mala sen ta sentima muliero, Mary Wortley Montagu qua lernis l'ancien estana praktiko di "inokulo" del turki, ed enduktis ol en Anglia komence dil dekedokesma yarcento. Ol konsistis ek infektar la imunigenda persono per materio prenita de milda variolo-kazi - kelke danjeroza procedo, ma kun multe plu basa morto-frequeso kam 'natural' variolo (la risko desaparis nur kande Jenner deskovris ke vacinizo per la tenuigita viruso di "cowpox" imunigas kontre variolo).
Min bone konocata kazo di modifiko es la prevento di strumo e di certena speco di kretinismo asociata kun ol. Kande me esis puero, ed on prenis me ye vakanco al Alpi, la nombro di habitanti di monto-vali qui havis monstratra inflami avan sua koli, e la nombro di kretina pueri en lia familii esis kelke timiganta. Hodie ne es mem un kazo di strumo en la Tirolana vilajo ube me pasas parto dil yaro, nek en la vicina vali. On trovis ke strumo es asociata kun manko di iodo en la tiroida glando, e ke l'aquo en regioni ube la morbo olim esis endemia esis harda ed iodo-povra. Do on tempope adjuntis iodo mikra-quantese al drink-aquo o nutrivo dil pueri, e strumo divenis preske obliviita.
Evidente homi, o certena speco di homi, es biologiale neequipita por vivar en ambienti kun iodo-povra aquo, o tolerar la variolo-viruso, e l'ocidiva mikroorganismi di malario o dormo-morbo. Se ni inversigas la situaciono, ni trovas ke ula mikrobi es egale neequipita por rezistar altra speci di mikroorganismi quin ni nomizas antibiotiki. Nu mikrobi semblas havar enorma mutaco-rapideso (o altra metodo di heredal adapto) nam, dum kelka yari, li evolucionis nova drog-rezistanta speci. Ni homi ne povas tale evolucionar. Ma ni povas simular grand adaptala mutaci per adjuntar iodo al drink-aquo, o per pozar guti aden l'okuli dil bebeo, por protektar li kontre enemiki kande nia natural defensi es neadequata.
Dum recenta yari biologiisti deskovris ke omna animal-speco quan li studiis - de floro-koleopteri tra kunikli a babuini - es equipita per instintal konduto-shabloni qui frenagas ecesa genito, e konservas la habitanto-denseso en partikulara teritorio preske konstanta, mem kande nutrivo es abundanta. Kande la denseso preteriras certena limito, ol produktas preso-simptomi qui efektas la hormonal equilibro; kunikli e cervi morteskas pro 'adrenal preso' sen irga signo di epidemial morbo; femina rati cecas prisorgar sua filii, qui perisas, e nenormal sexual konduto aparas. Do l'ekologial equilibrio en regiono es mantenata ne nur dal relativa distributo di animali, planti e mikroorganismi, di kapteri e kaptati, ma anke da sorto di samspecana retroflu-mekanismo qua modifikas la genito-rapideso por mantenar la habitantaro ye stabila nivelo. La habitantaro di speco en teritorio kondutas fakte quale su-regulanta social holono*, guvernata dal instintala kanoni di 'konservar disto' e mantenar mezvalora denseso.
Ma carelate la homaro es itere unika - ecepte forsan la suocidala lemingi. Semblas quaze ke en homala grupi l'ekologiala regulo es inversigita: kam plu densa li es en quarterachi, "ghetto"-i e povra regioni, tam plu rapide li genitas. Pasinte, la stabiliganta faktoro esis ne la sorto di retroflu-mekanismo qua regulas la genito-rapideso che animali, ma la morto-rekolti di milito, pesto ed infanto-morto. Tamen, ja dum biblala dii, quale ni lernas per la historio di Onan, la homaro kompensis certenagrade l'absenteso di instintala genito-restrikti per voluntala nasko-restrikto per coitus interruptus ed altra praktiki. Pose, ante yarcento, kande Louis Pasteur iniciis l'elevo dil habitantaro-kurvo, Charles Goodyear, kauchuko-fabrikisto ed inventero, inventis l'unesma artifical kontregravideskivi. La moderna metodi di nasko-restrikto per volvaji e bokala kontregravideskivi reprezentas multe plu radikal modifiko di Naturo ye plu grava nivelo. Li interferas ye permananta (tamen semble nenociva) maniero ye la fiziologial procedi qui guvernas l'estral ciklo. Aplikita mondvaste - quale li mustas esar por preventar la venonta katastrofo - li esus artificale simulita, adaptala mutaco.
Nia speco divenis biologial misfitanto kande ol perdis l'instintal mekanismi qui che animali regulas la genito-rapideso. Ol povos transvivar nur per inventar metodi qui imitas evolucional mutaco. Ni ne plus povas esperar ke Naturo provizos la korektiva remedio. Ni mustos ipsa provizar ol.
5. Prometeo Fola
Mutatis mutandis, ka ni povas inventar simila remedio por la skizofiziologio di nia nervala sistemo, por la paranoiika latero en la homaro quo tante fushis nia historio? E ne nur dil historio di homo sapiens, ma semble anke di lua preske-homala preirinti. Ni retroirez a Lorenz:
"Evidente instinal konduto-mekanismi faliis tolerar la nova cirkonstanci quin kulturo neeviteble produktis mem ye olua jornesko. Esas evidenteso ke l'unesma inventeri di stonet-instrumenti, l'afrikana Australopithecines, balde uzis sua nova armi por ocidar ne nur animali, ma samspecani anke. Beijing-Homo, la Prometeo qua lernis prezervar fairo, uzis ol por rostar sua frati: apud l'unesma traci dil reguloza uzo di fairo jacas la mutilita e rostita osti di Sinanthropus Pekinenis ipsa."
La Prometeana mito aquiris leda modifiko: la giganto extensante sua manuo por furtar la fulmino del dei es fola. Segun omna indiki la trublo komencis lor la subita explozo dil neokortico kun rapideso 'senprecedenta en la historio di evoluciono'. Se ni kompresas la tota historio di vivo sur tero, del komenco ante 2.000 milion yari til nun, aden un dio de noktomezo til noktomezo, l'epoko di mamiferi komencus cirkume 11 pdm; e l'evoluciono de Pithecantropus (Java-Homo) a homo sapiens - to es, l'evoluciono dil homala neokortico - eventus dum la lasta quaradek-e-kin sekundi. La kresko dil kortico, anke, sequis exponental kurvo. Kad esas neracionoza supozar ke ye ca exploziva rapideso dil developo dil cerebro, quo tante devancis sua skopo, ulo faliis? Plu precize, ke la komuniko-linei inter la tre anciena e la tre nova strukturi ne esis developata suficante por garantiar lia harmonioza interago, la hierarkial koordino di instinto ed inteligenteso. Memorante l'erori qui eventis en l'evoluciono di plu frua versioni di nervala sistemi - l'artropodo-cerebro sufokante lua nutrala kanalo, la marsupial-cerebro sen adequata konekti inter la dextra e sinistra hemisferi - ni neeviteble suspektas ke ulo simila povis eventar che ni; e la kombinita evidenteso de neurofiziologio, psikopatologio, e homala historio semblas sustenar ica hipotezo.
La neurofiziologial evidenteso indikas, quale ni vidis, disonanco inter la reakti di neokortico e limbika sistemo. Vice funcionar kom integra parti en hierarkial ordino, li angoroze kunexistas. Retroirante ad antea metaforo: la kavalkero nultempe ganis kompleta direkto dil kavalo, e la kavalo asertas sua kaprici ye la maxim objecioninda manieri. Ni anke vidis ke la kavalo - la limbika sistemo - havas direta aceso al emoco-produktanta, vicerale-orientizita centri en la hipotalamo; ma la kavalkero havas nula diret aceso a li. Pluse, la estribi e reini per qui la kavalkero devas direktar la kavalo es neadequata. Citante MacLean itere: "Surbaze dil neuronografiala studii semblas esar nula extensiva "asociala" konekti inter la limbika e la neokortico." Esas nula anatomial evidenteso dil intrikita 'ringi interne di ringi' di retroflui, dil delikata interago di ecito ed inhibo, quo karakterizas la nervala sistemo generale. 'Amba kavalo e homo ample konocas l'una l'altra e sua ambiento, ma komuniko inter li es limitizita. Amba derivas informo ed agas segun ol diferanta- maniere."
Hike, do, es l'anatomial substrato dil 'dividita domo di fido e raciono' di qua la lojanti mustas vivar ye stando di 'restriktita skizofrenio' - quale l'atomala spiono Klaus Fuchs referis ol.
Durar predikar raciono ad inherante senraciona speco es, quale historio montras, senespera entraprezo. Biologial evoluciono faliis ni; ni povas esperar transvivar nur se ni developas tekniki qui remplasas ol per produktar la necesa chanji en homala naturo. Ni povos forsan preventar la demotika Apokalipso per interferar pri l'estral ciklo di mulieri. Ni ne povas kuracar nia paranoiika karaktero per pozar plusa cirkuiti aden nia cerebri. Ma ni povos forsan atingar kuraco, o adminime signifikanta plubonigo, per direktar resercho aden la necesa kanali.
6. Mutacante aden la Futuro
En 1961 la Medicinal Centro di San Francisco-Universitato organizis konfero pri Direkto di la Mento. Che l'unesma kunsido, Profesoro Holger Hyden di Goteborg-Universitato atingis artikli en la jurnali di San Francisco, malgre ke la titulo di lua alte teknikala papero - 'Biokemiala Lateri di Cerebr-Aktiveso' - esis apene desegnita por la populara jurnalaro. Hyden es un ek l'eminenti di ta feldo. La parto qua kreis la sensaciono es citita sube (la refero a me es explikenda per la fakto ke me esis asistanto che la konfero):
"Konsiderante la problemo di direkto dil mento, la datumi duktas al sequanta questiono: kad esus posibla chanjar lo fundamentala di emoci per produktar molekulal chanji en la biologiale aktiva substanci en la cerebro? La RNA, partikulare, es la precipua skopo di tala spekulo, nam molekulal chanjo en la RNA povus duktar a chanjo en la proteini formacata. On povas pozar la questiono per diferanta vorti por modifikar l'emfazo: ka l'experimental datumi prizentita hike provizas moyeni por modifikar la mental stando per specale produktata kemial chanji? Rezulti qui indikas ta direciono es ja obtenita; ica laboro esis facata uzante substanco nomizita tricano-aminopropeno.
L'apliko di substanco chanjante la rapideso di produkto e kompozo di RNA e provokante enzim-chanji en la funcional unaji dil central nervala sistemo havas amba negativa e pozitiva lateri. Esas nun evidenteso ke la konsumo di tricano-aminopropeno es sequata da augmentita sugestebleso che homo. Pro co, definita chanjo di tante funcionale importanta substanco quale la RNA en la cerebro povus esar uzata por manipulo. L'autoro ne referas specale a tricano-aminopropeno, ma irga substanco qua produktas chanji di biologiale importanta molekuli en la neuroni e la ganglioni ed afektas la mental stando negativa-direcione. Ne esas desfacila imaginar l'uzi da guvernerio en polico-stato di ca substanco. Dum kelka tempo li impozus sur la habitanti harda kondicioni. Subite la hardeso desaparus, e samtempe, la substanco esus adjuntata al drink-aquo e l'amas-komuniki komencus. Ica metodo esus multe plu chipa, e kreus plu interesanta posiblesi, kam permisar Ivanov traktar Rubashov individue, quale Koestler deskriptis en sua libro. Altralatere, kontre-demarsho kontre substanco quale tricano-aminopropeno ne es desfacile imaginebla."
Kareante teknikal detali, l'impliki es klara. Quale altra homala cienci, biokemio povas servar la povi di lumo o tenebro. Olua danjeri es terorigiva; ma ni nun konsideras olua pozitiva posiblesi. Permisez me citar altra relatanta texto da Dean Saunders, dil Medicinal Skolo di San Francisco, che la konfero 'Direkto di la Mento':
"La granda teknologial habileso ed injenio dil moderna kemiisto provizis la medicinal ciencisto e la mediko per abundanta rango di nova kemial kompozaji di diversa strukturo qui influas la central nervala sistemo por modifikar, acelerar o depresar la mental stando e kondutal karakteriziva dil individuo. La konfero emfazis ke multa de ca kemial agenti posedas alte selektiva efekto ye partikulara e diskreta parti dil nervala sistemo - tante ke on povas aranjar li segun ordino e rango per exameno di lia efekti ye homi ed animali. Ica kemial agenti do ofras, per konsidero dil relati inter kemial strukturo e biologial efekto, la posibleso provizar enorma rango di drogi qui influas la specal aktiveso dil cerebro. Ya nam tal agenti povas sive potentigar sive tenuigar l'una l'altra, montrar klino di efekti, e demonstrar polaleso en sua efekti ye la cerebro, lo sugestas la tre forta posibleso di plena spektro di kemial agenti uzebla por direktar la mento ye majoritato di olua aktivesi.
Hike ye nia dispono, uzebla saje o nesaje, es kreskanta rango di agenti qui manipulas homi. Esas nun posibla agar direte ye l'individuo por modifikar lua konduto vice, quale pasinte, nedirete per modifiko dil ambiento. Ico es parto di to quon Aldous Huxley nomizis 'La Fina Revoluciono'."
Me mustas komentar pri la lasta paragrafo en ca citajo. Huxley timis ke ca 'Fina Revoluciono', produktita per la kombinita efekti di drogi e l'amas-jurnalaro, povos krear "dum generaciono por tota socii sorto di sendolora koncentreyo dil mento, en quo homi perdis sua liberesi juante diktatoreso sen lakrimi". Altravorte, la situaciono deskriptita en 'Brave New World'. Kom antidoto, Huxley rekomendis uzo di Meskalin ed altra psikodela drogi, por guidar ni alonge la okopla voyo vers kosmala koncio, mistika konoco ed artala kreiveso.
Me es dum longa tempo admiranto dil personeso e verki di Huxley, ma dum lua lasta yari me profunde deskonkordis kun lu; e la punti di deskonkordo helpos klarigar la problemo.
En 'Heaven and Hell', laudante l'avantaji di Meskalin, Huxley ofris ica konsilo a moderna homo serchante sua anmo: "savante ... la kemial kondicioni di trancendanta experienco, l'aspiranta mistiko devas turnar su por teknikal helpo al specalisti en farmakologio, en biokemio, en fiziologio e neurologio..."
Nu co es precize to quon me ne intencas per la pozitiva uzi di psikofarmakologio. Unesme, experimentar per Meskalin o LSD 25 havas grava riski. Ma ultre co, esas tote falsa, e naiva, expektar ke drogi povas prizentar la mento per gratuita donaji - pozar aden ol ulo ne ja ibe. Nek mistika percepti, nek filozofiala sajeso, nek kreiva povo povas esar provizata per pilulo o injekto. La psikofarmakologiisto ne povas adjuntar al fakultati dil cerebro - ma lu povas, maxim bone, eliminar obstakli e blokusi qui impedas lia korekta uzo. Lu ne povas plugrandigar ni - ma lu povas, limitizite, normaligar ni; lu ne povas adjuntar cirkuiti al cerebro, ma lu povas, itere limitizite, plubonigar koordino inter le existanta, tenuigar konflikti, preventar l'explozo di fuzei, e certigar stabila povo-provizo. To es omna helpo quan ni povas demandar - ma se ni povus obtenar ol, l'avantaji por la homaro esus nekalkulebla; ol esus la 'Fina Revoluciono' opozita-sence kam ta di Huxley - la progreso de maniiko a homo.
La 'ni' en l'antea frazo ne referas kuracati en psikiatriala chambro o sur la sofao di terapiisto. Psikofarmakologio sendubite pleos augmentanta rolo en la trakto di mental maladesi medicinal-sence; ma to ne es la punto. Ni konsideras kuraco dil paranoiika latero en to quon ni nomizas normala homi, te. la homaro kom toto: artificale simulita, adaptala mutaco por pontizar la lakuno inter la genetikale anciena e nova cerebro, inter instinto ed intelekto, emoco e raciono. Se ni povas augmentar la sugestebleso di homo, ni balde povos agar lo opozita, kontreagar erorala devoteso e ta militant entuziasmo, ed ocidiva e suocidiva, quin ni vidas sur la pagini dil diala jurnalo. La maxim urjanta tasko di biokemio es la sercho a remedio en la 'kreskanta rango dil spektro di kemial agenti uzebla por direktar la mento'. Ne es utopiana kredar ke lo es facebla e facota. Nia nuna tranquiligivi, barbiturati, stimulivi, kontredepresivi e kombinuri di ci, es nur unesma pazo vers plu komplexa rango di helpi por produktar koordinita, harmonioza mento-stando. Ne la netrublata ataraxio serchita dal Stoiki, ne l'extazo dil dansanta dervisho, nek la Pop-Nirvana kreata dal 'soma'-piluli di Huxley - ma stando di dinamikal equilibro en qua penso ed emoco es riunionita, e hierarkial ordino es riestablisita.
7. Pledo a la Fantom-Lektero
Me savas ke 'direkto dil mento' e 'manipular homi' havas minacanta sono. Qua direktez la direktili, qua manipulez la manipuleri? Supozante ke ni sucesos sintezar hormono quo agas kom mental stabiligivo segun l'indikita linei - quale ni propagez olua global uzo por produktar l'avantajoza mutaco? Ka ni koaktez homi konsumar ol, o adjuntez ol al drink-aquo?
La respondo semblas evidenta. Nula legi, nula obligala demarshi esis bezonata por persuadar Greki e Romani konsumar 'la suko dil vitbero quo donas joyo ed oblivio'. Dormo-piluli, stimul-piluli, tranquiligivi difuzis, pozitive o negative, cirkum la mondo per minimala reklamo o ofical kurajigo. Li difuzis pro ke homi prizis lia efekto, e mem aceptis neplezant o nociva pos-efekti. Mentala stabiligivo produktus nek euforio, nek dormo, nek Meskalin-iluzioni, nek kaulatra sereneso - ol fakte havus nula remarkeble signifikant efekto, ecepte avancar cerebral koordino e harmoniigar penso ed emoco; altravorte, riestablisar l'integreso dil fendita hierarkio. Olua uzo difuzus pro ke homi prizas sentar su sana vice dessana korpe e mente. Ol difuzus quale vacinizo difuzis, ne per koakto ma per konocanta su-interesto.
L'unesma remarkebla rezulto forsan esus subita diminuto dil krimin- e suocido-niveli en certena regioni e social grupi ube la nova Pilulo divenus segunmoda. Dehike la developi es tam nepredicebla kam la konsequaji dil deskovri da James Watt o Pasteur. Ula suisa kantono forsan decidus, pos publika plebicito, adjuntar la nova substanco al kloro en la drink-aquo, dum probo-periodo, ed altra landi forsan sequus lia exemplo. O forsan esus internaciona modo inter la yuni remplasante stranja-barbi e purpura kordii. Ulmaniere, la mutaco komencus.
Esas posibla ke totalista landi esforcus rezistar ol. Ma hodie mem Fera Kurteni divenis poroza: varma jazz, mikra-jupi, diskoteki, ed altra borgezala inventuri difuzas nerezisteble. Kande la regnanta elito experimenteskus per la nova medikamento, e deskovrus ke ol pensigus li tote diferante - lore, e nur lore, la mondo esus pronta por global desarmizo-konfero qua ne es minacanta farso. E se esus transitala periodo dum qua un latero sole uzeskus la kuraco, dum ke l'altra persistus ye sua paranoiika voyo, esus nula riski di unlatera desarmizo; kontree, la mutacinta latero esus plu forta pro ke plu racionoza ye sua longa-tempa politiki, min timema e min histeriika.
Me ne kredas ke co es cienco-fiktivajo; e me es certa ke la sorto di lektero a qua ca libro es vizata nek kredos tale. Omna skribero havas favorata sorto di imaginala lektero, amikala fantomo ma alte kritikema, di qua l'opiniono es la sol importanta, kun qua lu engajas ye kontinua, exhaustanta dialogo. Me es certa, quale me dicis, ke mea amikala fantom-lektero havas suficant imagino por extrapolar del recenta, astonant avanci en biologio aden la futuro, ed agnoskar ke la solvo deskriptita hike esos posibla. Me timas ke lu ne prizos ol; ke lu esos repugnata e nauzeigata dal ideo ke ni dependez por nia salveso ye molekulal kemio vice spirital rinasko. Me same ditresas, ma me vidas nul alternativo. Me audas lu klamar: "Per vendar a ni vua piluli, vu adoptas ta kruele materialista atitudo e naiva ciencala hubris quan vu pretextas opozar." Me ankore opozas ol. Ma me ne kredas ke esas 'materialista' pensar realiste pri la homala situaciono; nek esas hubris donar tiroid-extraktaji a pueri qui altrakaze divenus kretini. Uzar nia cerebro por kuracar sua propra defekti semblas a me brava e devota entraprezo. Quale la lektero, me preferus fidar ad etikal persuado per vorto ed exemplo. Ma ni es mentale malada speco, e tale surda a persuado. On probis ol del epoko dil profeti til Albert Schweitzer; e la rezulto esis, quale Swift dicis, ke: "ni havas suficanta religio por interodiar, ma nesuficanta por interamar". To validesis pri omna religii, teista o sekulara, sive docita da Moses o Marx o Mao Tse Tung; e l'angoroza krio da Swift: "ne mortar hike iracante, quale venenizita rato en truo" aquiris senprecedenta urjo.
Naturo faliis ni, Deo semblas desakrochir la telefonilo, e tempo exhaustesas. Esperar ke salveso esos sintezata en laboratorio forsan semblas materialista, fantaziala, o naiva; ma honeste parolante, ol havas Jungana latero - nam ol reflektas l'anciena revo dil alkemiisti brasar la elixir vitae. To quon ni expektus di ol, tamen, es ne eterna vivo, nek la transformo di baz-metalo aden oro, ma la transformo di homo maniacus aden homo sapiens. Kande la homaro decidos direktar sua propra fato, ta posibleso esos atingebla.
[Arthur Koestler, 'The Ghost in the Machine', 1967; tradukita da James Chandler]
James Chandler 24-Jan-04