NIA AMOR-AFERO KUN LIBRI

Esayo da Joseph Skibell


Kande onua amiki esas okupata, libro sempre ekiros kun onu por taso de kafeo. Ol sempre promenos kun onu, alonge la strado od al angulo, kushante su an onua brakio. Ed ol sidos kun onu, irg-ube on iras, dum la tota tempo -- to quo ne esas dicebla pri jurnalo o mem revuo. Quante facile on fatigesas da lia kompaneso.

Ma nature, tale esas kun jurnalo. On kambias kelka polita, surfacala vorti, e subite ol volas dicar omno ad onu! Eksuflas fakti pri la vetero, sporti, militi en distanta loki. Ostentas sua surfacala e kontredicant opinioni. Rekursas a joki, mem recepti, por atencigar onu, se omno altra falias.

"Nu, to quon vu dicas esas interesiva", on volas respondar a ca jurnalo. "Ma nun me ne interesesas." Ed on forturnas, e permisas sua okuli desfokigar, on fixe regardas nulo, quale on deskurajigus tro-amikala nekonocato en aviono.

Kelkafoye seriozeskas kun libro, e pasar tempo kun ol en publika loki dum ula quarima horo ne plus kontentigas. On deziras, vicee, par-atencar ol. Ni esez honesta: on volas, vicee, kushar su e pasar la tota dio ibe kun ol.

On konfesas lo a la libro.

La libro nature voluntas. Ma onua amiki, qui ne havis tempo por taso de kafeo, nun regardachas onu. Li postulas saveskar pro quo on evitas li. Onua spozo, onua amoranto, hororus, iracus, se lu trovus onu sole kun la libro.

E do on renkontras la libro por sekreta dejuni, por kurta ma dolca posdimezi sub arboro en la parko. On pasas omna libera instanto kun ol. Ma lo ne suficas.

Kara Lektantulo, Lektantino, ne pensez ke me parolas hipotezale, o de klinikala disto, quale mediko konsilus mortonta malado. No, quale vu, me experiencis tala amor-aferi. Quale vu, me sidis trans la dine-tablo che plezanta restorerii kun atraktiva ed interesanta kompani, pensante nur al instanto kande me povos exkuzar me e retroirar al kompaneso di mea libro. Quale vu, me fingis fatigeso o tro multa laboro dum brilanta sundi-mateno, por ne fortiresar de lua pagini. Quale vu, me ajornis kushar me til 3 adm -- nur un plusa chapitro, un plusa chapitro -- malgre pezoza laboro sequanta-die.

Existas, nature, amoro ye unesma frazo. Multa libri tormentetis me tale. Inter oli, l'interesanta memorialo Neordinara Sajeso da Fritjof Capra, en quo la fizikisto ed autoro di La Tao di Fiziko naracas sua intelektala voyajo tra la Nov Epoko, vers paradigmo-chanjo: "En aprilo 1970 me recevis mea lasta pagocheko pro resercho* en teoriala partikul-fiziko." Quala bela frazo! Un vivomaniero finas, ma esas promiso di grand aventuro.

O konsiderez la apertanta lineo dil klasika romano pri la duesma mondo-milito La Stana Tamburo da Günter Grass: "Agnoskita: me esas kuracato en mentala hospitalo." Lud-karti sur la tablo, omno ne esas perfekta, tamen esas ulo rakontinda.

O la komenco dil tristega Espero kontre Espero, la naraco da Nadezhda Mandelstam pri la decenso da elua spozulo aden la labirinto Stalinista: "Pos vizajo-frapar Alexei Tolstoi, M. quik retroiris a Moskva." La Sovieta poeto Osip Mandelstam transiris frontiero -- dramatatre -- ed esas nula retroveno.

Altra libri enprenas onu e fine introduktas onu a sua fratini e kuzi, til, quale karaktero en filmo da Woody Allen, on ne savas quan on amas maxim multe. Tale, Faust da Goethe duktas on a Deala Komedio da Dante, nam amba poemi rakontas voyaji tra la submondo. Quale amoranto fidel a tro multi, la karaktero di Virgil en La Inferno e La Purgatorio rotacigas onu diversa-direcione samtempe: retrotempe al Aeneid da Virgil ipsa, adavane al Morto di Virgil dal granda germana-juda romanifisto Hermann Bloch (raportite vorto-po-nota rikonstrukturo di fina imperema quarteto da Beethoven). Dante anke direktas on al splendida epikajo La Chanjanta Lumo che Sandover da Merrill, en quo Merrill e lua amoranto David Jackson tra-iras la submondo e la cielala sferi helpe Ouija-planketo, guidata parte dal departinta spirito di W. H. Auden. E do on quik lekteskas la poemi da Auden. Me ipsa ameskis lua Che la Domo, tarda kolekturo plena de dolc afeciono.

Tamen, altratempe ca vertijiva vortico esas tro multa. On deziras fideleskar a libro. Kom yunulo, me lektis omno da Steinbeck; kom adolecanto, omno da Kerouac. Kelka yari ante nun, me mustis lektar la verki da psikologo James Hillman. Omna kelka yari, me ankore dineas kun lua Puer-Paperi o Blua Fairo, nur pro nostalgio. Nun me lektas multa libri da talentoza rabini; inter li, Lawrence Kushner (Deo Esis Hike e Me, Me Ne Savis), Zelig Plisken (Amez Vua Vicino), Gershon Winkler (La Loko Ube Vu Stacas Esas Santa). Singla libro esas pordo aden la sajeso, gracio e beleso dil juda voyo di kordio.

Fine, tamen, on atingas la fino di libro, e mem se on rilektas ol, lo ne esas sama. On ne povas negar lo: ulo mankas en la relato. On ne expektis sentar tale, ma on ya sentas tale. On esas tedata. Ed undie, tedata, on trovas su promenante tra librerio. Ed on dicas a su ke on nur regardas. Tamen, on remarkas ke omna altra libri aspektas plu bona kam onua nuna libro. On oglachas la fiktivaji, mentale senvestigante li. Malgre onua kontre-rezolvo, on kulpoze kompras libro nova. On prenas ol a kafeerio. On promisas a su ne amoreskar kun ol.

Ma ante longe, on karezas olua spino, e balde on esas sola kun ol, en onua lito kushante su inter la tuki.

Da Joseph Skibell
Profesoro che Emory-Universitato, Atlanta GA


Back to the International Language Ido

James Chandler 02-May-10